Техник конструкциялаш ва моделлаш

Bir arrali (a) va ko‘p arrali (b) dastgohlardagi arralar valining yig‘ilgan holati: 
1-shkiv,  2,13-korpuslar,  3-sharikli  podshipnik,  4,6-shaybalar,  5-disk  arra,  7-gayka,  8-vtulka,  9-
shpilka, 10-arralar vali, 11-oraliq halqa, 12,15-flanetslar, 14,18-chiqiqlar,16-shkiv, 17-shponka. 

---

50 
 
Pichoqlar  vali  bir,  ikki  va  bundan  ko‘p  pichoqlar  juftini  o‘rnatishga  mo‘ljallangan.  Pichoqlarni 
o‘rnatish  usullari  rasmda  ko‘rsatilgan.  Pichoqlar  (3)  valdagi  o‘yiqlarga  o‘rnatilgan.  Har  bir  pichoq 
o‘yiqning  devori  bilan  ponasimon  vkladish  (4)  orasiga  boltlar  (5)  bilan  siqib  qo‘yilgan;  boltlar 
vkladishlardan  buralib  chiqqanda  kallaklari  bilan  o‘yiqning  qarama-qarshi  tomondagi  pichoqqa 
taqaladi.  Pichoqni  bir  tekisda  siqib  qo‘yish  uchun  valni  uzunligi  bo‘yicha  bir  necha  bolt  bilan  siqib 
qo‘yish ko‘zda tutilgan. 
O‘tmaslashgan pichoqni almashtirish uchun hamma boltlar bo‘shatilib, pichoq olinadi va o‘rniga 
o‘tkir  pichoq  qo‘yiladi,  so‘ngra  valning  o‘rtasidagi  boltdan  boshlab  barcha  boltlar  bir  necha  usulda 
buralib,  pichoq  qattiq  siqib  qo‘yiladi.  Pichoq  tig‘ining  vaziyatini  o‘zgartirish  uchun,  shuningdek, 
pichoqni valga o‘rnatishda vintlar (2) (11-rasm, a) yoki prujinalar (6) (rasm, b) ishlatiladi. 
Shpindellar. Shpindellar uzunasiga frezalash, frezalash, turum qirqish, parmalash, zanjirli - o‘yish 
dastgohlan  va  yog‘ochga  frezalash  yoki  parmalash  usuhda  ishlov  berishga  mo‘ljallangan  boshqa  xil 
dastgohlarda kesish asbobmi o‘rnatish va aylantirish uchun ishlatiladi 
Shpindellar  dastgoh  supportining  stakani  ichiga  sharikli  podshipmklar  bilan  mahkamlanadi. 
Shpindelning yuqori qismida kesish asbobi bo‘lgan valga kiydirish uchun konussimon chuqurcha yoki 
mahkamlash vositasi ko‘zda tutilgan bo‘ladi. 
Shpindellar  dastgohlarning  vazifasiga  ko‘ra  turlicha  qurilmalarda  bajarilgan  bo‘lishi  mumkin. 
Ba‘zi  hollarda  ish  jarayonida  shpindelning  uzunligini  o‘zgartirish  uchun  teleskopik  shpindellar 
ishlatiladi.  Rasmda  shunday  shpindellardan  birining  tuzilishi  ko‘rsatilgan.  Bu  shpindel  ikki  qismdan 
iborat;  qismlardan  biri  ikkinchisi  bo‘ylab  shponkada  yoki  shlitsli  birikmada  sirpanishi  mumkin. 
Shpindelning  shkiv  (4)  li  yuqori  qismi  (6)  podshipniklar  (5)  ga,  pastki  qismi  (2)  esa  stakan  (3)  ning 
podshipniklari  (7)  ga  o‘rnatilgan.  Bu  holda  shpindelning  pastki  qismiga  parma  (1)  mahkamlangan. 
Shpindelning  pastki  qismini  dasta  (8)  yordamida  vertikal  tekislikda  siljitish  mumkin,  bunda 
shpindelning yuqori qismi (6) tishlashgan holda turadi (13- rasm). 
Yog‘ochga  ishlov  berish  dastgohlarida,  ko‘pincha,  elektr  dvigatellarning  uzaytirilgan  vallari 
shpindel  vazifasini  o‘taydi.  Kesish  asbobi  valga  bevosita  yoki  shpindelni  valga  o‘tqazish  yordamida 
mahkamlanadi.  Tok  chastotasi  50  Gs  bo‘lganda  elektr  dvigatel  val-shpindellar  daqiqasiga  taxminan 
3000 marta ayla- nishi mumkin; biroq mahsulot sifatli chiqishi va uskuna yuqori unum bilan ishlashi 
uchun  val-shpindellar  daqiqada  taxminan  4500,  6000  marta  va  bundan  ham  tezroq  aylanadi.  Buning 
uchun  dastgohlarga  tok  chastotasini  mos  ravishda  75,  100  Gts  gacha  va  undan  ko‘proq  oshiradigan 
o‘zgartirgichlar o‘rnatiladi.