Техник конструкциялаш ва моделлаш

Egovlash. Jilvirlash. Buyumlarning sirtlarini pardozlashda oldin uni jilvir qog`oz bilan ishqalab 
tozalanadi. Jilvir qog`oz mayda qattiq mineral yoki shisha kukuni elimlab yopishtirilgan ip mato yoki 
kalit  qog`ozdan  iborat.  Ular  yirikligiga  qarab  dag`al,  o`rtacha,  mayda  jilvirlarga  bo`linadi.  Sirtlarni 
pardozlash  xar  xil  murkkab  profilli  arralar  charxlash  uchun,  arra  tishlarini  qiya  charxlash 
(chapparrasini  chiqarish)  uchun,  o`tkir  burchakli,  murakab,  profilli  yassi  frezalar  bilan  murakkab 
kesuvchi  qismli  parmalarni  charxlash  uchun  ishlatiladi.  Yog`ochsozlik  egovlarining  quyidagi 
xillaridan foydalaniladi: parallel qovurg`ali; to`mtoq uchi  yassi egovlar; oval qovurg`ali egovlar; rom 
shaklidagi egovlar; uch qirrali (burchak shaklli) egovlar; kvadrat egovlar; dumaloq egovlar.  
Tishlarning  kattaligi  va  ish  qismining  10  mm  uzunlikdagi  soniga  qarab  egovlarni  quyidagi 
turlarga  bo`linadi:  dag`al-5-12  tishli  egovlar  dastlabki  zagotovkaning  sirtiga  xomaki  ishlov  berishda 
qo`llaniladi. Egovlarning nomlari rangi-och kulrang tusdir: egovlarning qoramtir rangda bo`lishi kam 
toblanganligini ko`rsatadi. Ulardan charxlash, kesish va jilvirlash uchun ishlatiladigan har turli abraziv 
asboblar tayyorlanadi.  
Jilvirlar  dag`al,  o`rta,  mayin  turlarga  bo`linadi.  Yog`ochda  g`adir-budurliklarning  yirik  yoki 
maydaligiga  qarab  avval  dag`al  yoki  o`rta  jilvir  bilan  tugallanadi.  Jilvir  bilan  ishlashda  uni 
to`rtburchak  yoki  dumaloq  yog`och bo`lagiga o`rab o`rnatiladi. Unda uning silliqlanayotgan  yog`och 

---

61 
 
sirtiga  bir  tekisdan  tegib  ishqalanish  ta`minlanadi.  Qo`l  bilan  ishlaganda  asosiy  aylanma  xarakatlar 
yo`nalishida  jilvirlanadi.  Elektr  jilvirlash  mashinasi  bilan  asosan  to`g`ri  chiziqli  yo`nalishda 
jilvirlanadi.  Qo`l  bilan  jilvirlashda  albatta  ish  qo`lqopi  kiyish  zarur.  Jilvirlash  ishlarni  bajarishda 
changdan saqlanish qoidalariga rioya qilish kerak.  
Laklash  uchun  shaffof  laklangan  yog`ochning  rangi  va  gullar  yaltiroq  lak  qatlamida  chiroyli 
ko`rinib turadi.  Rangli laklar  yog`och rangini o`zgartirib, shu lakning rangidagi  yaltiroq qatlam  hosil 
qiladi.  Laklashni  maxsus  purgagich  asboblar  yordamida  yoki  cho`tka  hamda  aylanadigan  valiklar 
yordamida  bajariladi.  Bunda  lakni  buyum  sirtiga  bir  xil  qalinlikda  va  bir  hil  tezlikda  surtib  borishga 
erishish lozim. Nitro lak 2-3 soatda, boshqa turdagi  laklar 12-24 soatda to`liq quriydi. Laklash ishlari 
shamollatiladigan,  havosi  changsiz  xonalarda  bajariladi.  Laklar  tarkibida  tez  yonuvchi  moddalar 
bo`lgani sababli, ularni ishlatish va saqlashda yong`inga qarshi qoidalarga qat`iy rioya qilish zarur.   
Bo`yash  yog`ochning  ta`biy  rangini  o`zgartirgan  xolda  pardozlovchi  hamda  tashqi  ta`sirlardan 
saqlovchi  himoya  qatlami  hosil  qilishdan  iborat.  Bunday  usullarda  eshiklar,  deraza  romlari,  ayrim 
meballar va boshqa buyumlarga pardoz beriladi. Yog`ochni  bo`yash uchun ko`proq moyli bo`yoqlar, 
nitro bo`yoqlar, emallar, suv emulsiya bo`yoqlari ishlatiladi.   
Bo`yash  ishlarini  bo`yash,  purkash  mashinalari  yordamida  yoki  cho`tkalar  va  dumaloq  valiklar 
yordamida bajariladi.  
Bo`yoqni  buyum  sirtiga  bir  tekis  ko`rinishda  hosil  bo`lguncha  2-3  marta  surtiladi.  Etarlicha 
qalinlikda surtilgan emal bo`yoqlari yaltiroq ko`rinish hosil qiladi.  Boshqa bo`yoqlar yaltiramaydigan 
qatlam hosil qiladi.  Bo`yash ishlarini shamollatadigan xonalarda bajariladi. Bo`yoqlar bilan va ularni 
saqlashda shaxsiy xavfsizlik ham da yong`inga qarshi qoidalarga rioya qilsh zarur.  
Yog`och buyumlarini pardozlashdan tashqari ularni turli usullarda bezash ham mumkin. Ushbu 
bezash  usullariga  buyum  sirtiga  naqshlar  va  boshqa  tasvirlar  ishlash,  yog`och  o`ymakorligi  usulida 
bezash  hamda  buyum  sirtiga    turli  materiallarni  yopishtirish  orqali  tasvirlar  va  naqshlar  hosil  qilish 
kiradi.  
Loklash yog`och buyumlarni yaltiratib pardozlashning eng keng tarkalgan usullaridan biri bo`lib, 
bu ish buyumning sirtiga bir necha qatlam qilib lokni surtishdan iboratdir. Loklashda spirtli, moyli va 
nitroloklardan  fondalaniladi.  Buyumlarni  loklash  ishlarini  quruq,  iliq,  yaxshi  shamollatiladigan 
xonada, chang va qipiklardan holi joyda bajarish kerak.  
Loklar cho`tka yoki tampon bilan surtiladi.  
Tampon nam o`tkazmaydigan bir bo`lak paxtami yupka ipgazlamaga o`rab tayyorlanadi.  
Buyum sirtini tampon bilan loklash usullari rasmda tasvirlangan.  
Buyumlar  sirtini  pardozlashda  moybo`yoqlar  hamjuda  keng  qo`llanadi.  Ular  buyumning  sirtida 
namga chidamli mustahkam, himoya lash xossasiga ega bo`lgan qatlamni hosil qiladi.  
Moybo`yoqning kamchiligi yaxshi yaltiramasligi va sekin  
(tahminan  
24  
soatda) 
 
qurishidir.  Moy  bo`yoq  bilan  bo`yaladigan  buyum  sirti  avval  jilvir  bilan  ishqalanishi,  yaxshi 
quritilishi va changlardan tozalanishi lozim.  
Buyumning sirtiga moybo`yoqni cho`tkalar bilan xar xil yo`nalishlarda surtiladi