Technological solutions and innovative digital tools

International scientific-online conference: INTELLECTUAL EDUCATION 
TECHNOLOGICAL SOLUTIONS AND INNOVATIVE DIGITAL TOOLS 
89 
http://interonconf.com
 
o‘ylagan? Javob:10 soni 4.Sakkiz tup olma daraxti bir qatorda joylashgan. Yonma-yon 
joylashgan daraxtlardagi mevalar soni 1 taga farq qiladi. Barcha tuplardagi olma mevalari 
soni 2007 ta bo‘lishi mumkin-mi? Javob: Mumkin emas. Toq sondagi mevasi bor daraxtlar 
soni 4 ta.Ko‘pgina masala va mashqlarda o‘quvchilarni mustaqil izlanishga da‘vat etadigan 
«savol tuzing», «teskari masala tuzing», «taqqoslang», «xulosa yasang» kabi ko‘rsatmalari 
berilgan. Biroq tajribadan ma‘lumki bunday ko‘rsatmalar umumiy xarakatlarda bo‘lgani 
sababli bolalar mustaqilligini va dars samaradorligini oshirishi uchun yetarli emas. Shuning 
uchun matematik masalalar yechishda o‘quvchilar fikrlashini yo‘naltirib ularga yo‘l-yo‘riq 
ko‘rsatib masalada misollarni yechish usullaridan foydalanish muvofiq bo‘ladi. Zotan, 
boshlang‘ich sinflarda bolalar mantiqiy amallar: taqqoslash, tasniflash, umumlashtirish, tahlil 
qilish elementlarini o‘zlashtirishlari lozim. Shuning uchun boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
oldida turgan eng muhim vazifalardan biri – bolalarni bir-biriga mantiqan bog‘liq bo‘lgan 
xulosa chiqarishi, dalil bayonotlar keltirishi kabi faoliyatlarga yo‘naltirish. Mantiqiy mashqlar 
bolalarga hayot tajribasiga asoslangan holda mavjud bo‘lgan matematik materialdan 
foydalanish, mantiq qonunlari va qoidalarini oldindan nazariy ishlab chiqmasdan to‘g‘ri 
xulosalar chiqarish imkonini beradi. Aksariyat tadqiqotchilarning fikricha, o‘quv jarayonida 
mantiqiy fikrlashni rivojlantirish bu: -O‘quvchilarga o‘tilayotgan fanlarning umumiy 
xususiyatlarini 
solishtirish 
va 
farqlashni 
o‘rgatish.
-Fanlarning muhim xossalarini aniqlash va ularning nomutanosibliklarini farqlash 
qobiliyatlarini shakllantirish. -O‘quvchilarni 
har 
bir 
tarkibiy 
qismni 
va 
ajratilgan 
fanlarni 
tahlil 
qilishga 
o‘rgatish.
-O‘quvchilarning o‘z fikrlarin to‘g‘ri ekanligini isbotlash va yolg‘on xulosalarni rad etish 
ko‘nikmasini rivojlantirish. -O‘quvchilarning 
fikrlarini aniq, izchil va oqilona bayon etilganligiga ishonch hosil qilish.Boshlang‘ich sinflarda 
bolalarning tafakkurini rivojlantirishning muhim vazifalaridan biri-bu davrda yosh o‘quvchi 
uchun asosiy bo‘lgan ko‘rgazmali tafakkurdan og‘zaki mantiqiy, konseptual tafakkurga 
o‘tishga ko‘maklashishdir. O‘quvchi masalalar yechish jarayonida mustaqil fikrlash 
ko‘nikmalarini egalay olsa, unda matematika faniga qiziqish uyg‘onadi. Bu boradi darslarni 
integratsiyalash dars samaradorligini oshiradi va o‘quvchilar birinchidan matematika faniga 
qiziqishi ortadi, ikkinchidan dunyoqarashi rivojlanadi, hamda hayotiy kompetensiyalarga ega 
bo‘lib boradilar. Dars jarayonida mantiqiy masalalar yechishga oid topshiriqlar berilganda 
bilimlar o‘quvchilarga tayyor holda uzatilmaydi, balki avval o‘rganilgan bilimlar asosida 
o‘quvchilarga savol va topshiriqlar beriladi ularga javob topish izlanish natijasida ularning 
o‘zlari yangi tushunchalar hosil qiladilar va mantiqiy masalalarni hayotiy tajribasi, olgan 
bilimlari asosida masalalarni yechishga kirishadilar.Natijada o‘quvchilar mustaqil fikrlash 
malaka va ko‘nikmasiga ega bo‘ladi. Xulosa qilib aytganimizda, mantiqiy masalalar 
o‘quvchilarning hayotiy tajribalarini ortib borishiga, hamda tevarak-atrofga sinchkovlik bilan 
nazar tashlashni o‘rgatish bilan birga aqliy faoliyatini ortishiga zamin bo‘la oladi. 
Donishmandlar fikri bilan aytganda bugun niholni qanday asrab avaylab o’tirish erta uning 

---