Tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy metodik markazi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Chmod: faylni bajariluvchi qilish 
 
Shell ssenariysiga buyruq sifatida o‘z nomingizni berib bajarish uchun siz 
ssenariydagi fayl ustida o‘qish va bajarish uchun ruxsatga ega bo‘lishingiz kerak. 
O‘qishga ruxsat skriptdagi faylni o‘qishga imkon beradi. Bajarishga ruxsat esa 
shell va tizim egasi, guruh yoki barchaga fayl bajarishga ruxsat borligini xabar 
qiladi; bu fayl tarkibi bajarilishi mumkinligini anglatadi. 
Shell ssenariysini oddiy matn muharriri orqali yaratilganda bajarilish uchun 
ruxsatga ega bo‘lmaydi. Quyidagi misolda skriptdan iborat whoson nomli fayl 
keltirilgan: 
$ 
cat whoson 

---

III. NAZARIY MATERIALLAR 
66 
date 
echo "Users Currently Logged In" 
who 
$ 
whoson 
bash: ./whoson: Permission denied 
siz whoson ga buyruq sifatida o‘z nomingizni berib bajara olmaysiz, chunki, 
sizda faylni bajarish uchun ruxsatga ega emassiz. Shell whoson ni bajariluvchi fayl 
deb tanimaydi va bajarilishda xatolik haqida xabar qiladi. Faylga bash argumenti 
sifatida nom berganingizda bash argumentni shell ssenariysida bo‘lish va bajarish 
uchun qabul qiladi. Bu holda bash bajarilishi mumkin va whoson bajarilishga 
ruxsat olishi kerak bo‘lmagan argument hisoblanadi.
$ 
ls -l whoson 
-rw-rw-r-- 1 alex group 40 May 24 11:30 whoson 
$ 
chmod u+x whoson 
$ 
ls -l whoson 
-rwxrw-r-- 1 alex group 40 May 24 11:30 whoson 
$ 
whoson 
Sat May 24 11:40:49 PDT 2008 
Users Currently Logged In 
jenny pts/7 May 23 18:17 
hls pts/1 May 24 09:59 
scott pts/12 May 24 06:29 (bravo.example.com) 
alex pts/4 May 24 09:08 
chmod utilitasi fayl bilan bog‘liq holda ruxsat huquqini o‘zgartiradi. 
Yuqorida ls –l qo‘shimchasi bilan whoson ga chmod fayl egasiga bajarilish uchun 
ruxsatni oldin va keyin berishi ko‘rsatilgan.
Birinchi ls defisni (-)4 simvol sifatida ko‘rsatib, egaga faylni bajarilish 
uchun ruxsat yo‘qligini ko‘rsatmoqda. Keyin chmod egaga bajarilish uchun ruxsat 
bermoqda: fayl egasiga (u) bajarilish uchun ruxsat(x) qo‘shish (+) uchun u+x 
chmod chaqirilmoqda. Ikkinchi argument fayl nomi hisoblanadi. Ikkinchi ls x ni 4 
o‘rinda ko‘rsatmoqda, bu bilan fayl egasi bajarilishga ruxsatga egaligini 
ko‘rsatmoqda.
Agarda boshqa foydalanuvchilar fayl bajamoqchi bo‘lsa faylga ruxsatni 
guruh yoki barchaga o‘zgartirish zarur. Har qanday foydalanuvchi fayl nomini 
buyruq sifatida foydalanish uchun bajarish uchun ruxsatga ega bo‘lishi kerak. 
Agarda fayl shell skript ko‘rinishida bo‘lsa uni ishga tushurishga urinuvchi 

---

III. NAZARIY MATERIALLAR