Tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy metodik markazi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Shell bazaviy xususiyatlar(Shell Basics) 
Bu xususiyatlar yuklanish fayllarini yozish va undan foydalanish va standart 
xatolikni yo‘naltirish, shell soda ssenariylarini yozish va bajarish, buyruqlarni 
guruhlash, vazifalarni boshqaruvini realizatsiyalash va stek kataloglarni 
manipulatsiyalshni qamrab oladi. 
Yuklanuvchi fayllar 
 
Shellni ishga tushurganda avtomatik tarzda yuklanuvchi fayllarni 
inisializatsiyalaydi. Shell ishga tushuvchi fayllar u interaktivmi(bash buyrug‘ini 
olish singari) yoki interaktiv emasmi(shell skriptni bajarishda yakka foydalanilgan) 
shunga bog‘liq. Siz fayldagi buyruqni bajarish uchun o‘qish ruxsatiga ega 
bo‘lshingiz kerak. Fedora/RHEL mos buyruqlarni ba‘zi shunday fayllarga joylaydi.
Shellga kirish 
 
Bu bo‘limda ko‘riladigan fayllar ro‘yhatga olingan va --loginoption 
parametri bilan ishga tushurilgan shellda bajariladi. Kirish o‘ziga xos interaktivdir. 
Shell birinchi bo‘lib /etc/profile dagi buyruqlarni bajarardi. Super foydalanuvchi 
bu faylni bash foydalanuvchi uchun tizim uchun umumiy bo‘lgan 
xarakteristikalarida standart qilib o‘rnatishi mumkin.
So‘ngra shell faylni ~/.bash_profile, ~/.bash_login va ~/.profile ketma-ketlik 
bo‘yicha birinchi fayldagi buyruqni bajarish uchun izlaydi. Siz aniqlashtirish 
uchun buyruqlarni keltirilgan fayllardan biriga joylashingiz mumkin. Boshida 

---

III. NAZARIY MATERIALLAR 
63 
standart /etc/profile bo‘ladi.
Tizimdan chiqishda bash ~/.bash_logoutfile fayldagi buyruqni bajaradi. Tez-
tez buyruqlar seansdan so‘ng tozalanadi, ayniqsa vaqtinchalik fayllarni o‘chiruvchi 
va faylga yo‘naltiruvchi buyruqlar.
Ishga tushurish fayllarni yaratish
Ko‘plab yuklanuvchi fayllar va toifalar shellda mavjud, sizga kerakli narsa 
uy katalogdagi .bash_profile va .bashrc fayllari hisoblanadi. Bu kabi buyruqlarga 
misol: .bash_profile da ishga tushurish buyrug‘i, .bashrc da tizimga kirish 
uchun(.bashrc mavjud bo‘lganda). Bu o‘rnatma orqali .bashrc dagi buyruqlar 
kirgan va kirmagan shell orqali bajariladi. 
if[ -f ~/.bashrc]; then source ~/.bashrc; fi 
[ -f ~/.bashrc] sizning .bashrc nomli fayl uy katalogingizda mavjudligini 
tekshiradi.