|
Tayyorladi: Pirimova N.A. - 1. Gimnastikaning vujudga kelishi
- Гимнастиканинг чегараланган кўриниши бундан таҳминан 3000 минг йил олдин Ҳитойликлар ва Мисрликлар томонидан ишлатилган бўлиши мумкин. Бироқ “гимнстика” термини Грек ва Римликларгача бирор марта ҳам тилга олинмаган. Бироқ ўша даврларда махсус оғир кийимларда катта куч талаб қиладиган жисмоний машқларни амалга оширишнинг деярли иложи бўлмаган шунга қарамай атлетлар бу кийимларни ечиб ялонғоч ҳолатда ўз маҳоратларини курсатишган. Бу атлетлар кейинчалик “гимнастлар” номи билан машҳур булишган. Бу сўзнинг ўзи эса, грекча ”gymnos” сўзидан кириб келган. Бу давр давомида “гимнацист” термини кураш спортида, найза улоқтириш ва югуришда иштирок этувчи атлетни тасвирлашда ишлатилган. Кейинроқ “гимнацист” термини гимназияда ўргатиладиган ҳамма спорт турларини тасвирлашда ишлатилган.
- 19 асрнинг бошларига келиб, Шведларнинг эркин гимнастикаси ва Жон гимнастика жиҳозлари гимнастика ўқитиш талими ва клублар учун стандарт этиб олинди.
- A limited form of gymnastics may have been practised by the Chinese and Egyptians as early as 3,000 years’ ago. However, the term “gymnastics” was not introduced until the era of the Greeks and Romans. It was impossible to practise the strenuous activity involved in gymnastics in the heavy garments worn during this period and therefore the athletes would have removed their clothing and performed naked. These naked athletes were known as “gymnasts”, which was derived from the Greek, “Gymnos”. During this period the term gymnast was used to describe an athlete who participated in activities such as wrestling, throwing, running etc. Later the term gymnastics was used to describe collectively all sports which were performed inside a gymnasium.
- It was in the early 19th century that the introduction of Ling’s Swedish form of free gymnastics and Jahn’s apparatus-based gymnastics became the standards for gymnastics within both education and clubs.¹
- ¹P. Edwards M.A. Gymnastics, London, The Royal Navy, 1999. P 39.
- 2. Milliy gimnastika tizimining yaratilishi
- Milliy gimnastika tizimining yaratilishi XIX asr boshlariga to‘g‘ri keladi. Bu ijtimoiy talabiar oqibati edi. Urush qilish usullari bir vaqtda harakat qilishni, buyruqlarning aniq bajarilishini, jang maydonida saflanishlarni talab qilardi. 0 ‘sha davr pedagoglari va shifokoriariga gimnastika yoshlarni jismonan tarbiyalashning birdan bir to‘g‘ri uslubi bo‘lib ko‘rinardi.
- XIX asrning birinchi yarmiga kelib, gimnastika taraqqiyotida uch yo‘nalish ko‘zga tashiana boshladi:
- • gigiyenik yo'nalish (gimnastika odamning salomatligini mustahkamlash va jisrnoniy kuchini rivojJantirish vositasi hisoblanardi);
- • atletik yo'nalish (gimnastika murakkab mashqlarni, shu jumladan, gimnastika jihozlarida bajariladigan mashqlarni qo‘llash yo‘li bilan insonning harakat sifatini rivojlantirish vositasi, deb hisoblanardi);
- • amaliy y o ‘nalish (gimnastika urushda uchraydigan turli to’siqlardan oshib o‘tishni askarlarga o‘rgatish vositasi hisoblanardi).
- 5. O‘zbekistonda gimnastikaning taraqqiy topishi
- Markaziy Osiyo hududida, jumladan, O‘zbekistonda gimnastikaning davolash, sog‘lomlashtirish, amaliy jismoniy tarbiyaning y o ‘nalishlari ilmiy asoslangan tarixiy negizlarga ega. Qadim zamonlardan ahol: turli xil jismoniy mashqlar, harakatli o‘yinlarni katta bayram va to'ylarda tashkillashtirishgan. Navro‘z, Hosil bayrami va boshqa tantanalarda otda poyga, yugurish bo‘yicha musobaqalar, olomon-poygalar, chovgon o ‘yinlari, dorbozlar chiqishlari kabi ko‘ngilochar tadbirlari muntazam ravishda o ‘tkazilib turilgan.
- Abu Ali ibn Sino «Tib qonunIari»da jismoniy tarbiyaga katta e ’tibor bergan. O‘z kitobida salomatlikni muhofaza qilish qoidalarini k o 'r ib chiqar ekan, buyuk mutafakkir jismoniy mashqlarni soglomlashtirish va davolash amaliyotida tutgan o‘rni va ahamiyati haqida mukammal tarzda so‘z yuritadi. Ibn Sino olimlar orasida birinchi bo‘lib, jismoniy mashqlarni odam organizmiga ijobiy ta’sirini «Uzluksiz chuqur nafas olish jarayonini keltirib chiqaruvchi erkin harakat jismoniy mashq deyiladi», deb ta’riflagan.
- Gimnastikaning asosiy vositalari.
- Maxsus ishlab chiqilgan harakat formalari gimnastikaning tipik vositalari (mashqlari) hisoblanadi. Ular yordamida odamning hayotiy muhim harakatlantiruvchi qobiliyatlari takomillashtiriladi. Ko‘p mashqlar odamlarning mehnat, harbiy va turmush faoliyatidan (yurish, yugurish, tirmashib chiqish, sakrash, emaklash, muvozanat saqlash, uloqtirish, to‘siqlardan oshib o‘tish, yuk tashish) va hokazolardan olingan.
- Gimnastika mashqlari pedagogik vazifalarga hamda harakatlantiruvchi faoliyat strukturasiga muvofiq tarzda quyidagi asosiy guruhlarga bo‘linadi:
- Saf mashqlari – safda birgalikda bajariladigan, shug‘ullanuvchilarda faoliyat strukturasiga muvofiq bo‘lib harakat qilish malakalarini, qad-qomatni rostlovchi, ritm va sur’at hissasini tarbiyalashga yordamlashadigan harakatdir.
- Umumrivojlantiruvchi ayrim bo‘g‘in, qismlarda bajariladigan, ya’ni har yoqlama jismoniy tayyorgarlik uchun, organizmning funktsional imkoniyatlarini kengaytirish va qad-qomatni tarbiyalash uchun qo‘llaniladigan mashqlardir.
- Erkin mashqlar – tanani ayrim a’zolari bilan qilinadigan turli harakatlarni, shuningdek, akrobatik va xoreografik mashqlarni birga qo‘shib bajarishdir.
- Amaliy mashqlar – yurish, yugurish, uloqtirish, tirmashib chiqish, oshib o‘tish, emaklab o‘tish, muvozanat saqlash, to‘siqlarda oshib o‘tish va hokazolar.
- Sakrash (tayanmay va tayanib) sakrovchilarni rivojlantirish, shuningdek, oyoq va qo‘llarning kuchini, harakat tezligi aniqligini, chaqqonlik va dadillikni rivojlantirish uchun qo‘llaniladi.
- Snaryadlarda bajariladigan mashqlar – sport gimnastikasining eng xarakterli vositalaridir. Ulardan ko‘zda tutilgan va statik holatlarni ham o‘z ichiga olgan muvozanat saqlash mashqlarini birlashtiradi.
- Badiiy gimnastika mashqlari – gimnastika asboblari (arg‘amchi, gardir, to‘p, cho‘kmarlar va h.k.) bilan va gimnastika asboblarisiz ijro etiladigan mashqlar.²
- ²Morgunova I.I. Gimnastika va uni o‘qitish metodikasi – Tashkent, 2011 y. 31 b.
- Atamalarning ahamiyati
- Ko’p bilim sohalarida turli ishlab chiqarish harakat faoliyatlarida buyum-hodisa tushuncha jarayonlarini qisqacha ifodalash maqsadida maxsus atamalardan foydalaniladi. Jismoniy tarbiyada, jumladan, behad ko’p mashqlar qo’llaniladigan gimnastikada atamalar juda muhim rol o’ynaydi.
- Atamalar mashg’ulotlar vaqtida o’qituvchilar bilan o’quvchilarning o’zaro munosabatlarini yengillashtiradi. Gimnastika atamalari gimnastikadan boshqa mashg’ulotlarda ham qo’llaniladi.¹
- Gimnastika mashqlarining aniq nomini bilmasdan turib, uni o’rganish qiyin.
- Gimnastika atamasi–bu gimnastika mashqlari umumiy tushunchalari, jihozlar, inventarlarning nomlarini qisqacha ifoda etish uchun qo’llaniladigan maxsus nomlar (atamalar) sistemasi, shuningdek, atamalar shartli qoidalaridir.²
- Gimnastikadan atama deganda, biron harakatlanuvchi faoliyat yoki tushunchaning qisqacha shartli nomi tushuniladi.
- Boshqa sohalardagi kabi, gimnastika atamasi ham jismoniy tarbiya taraqqiyoti bilan, jumladan gimnastika taraqqiyoti bilan bir qatorda takomillashib bordi.
- Gimnastika atamasi 1938 yilda joriy etilgan. Olib borilgan ko’p izlanishlar va muhokamalar natijasi o’laroq, 1965 yilda gimnastika federatsiyasi amalda atamalarga so’nggi o’zgartirish va qo’shimchalarni kiritdi.
- ¹Morgunova I.I. Gimnastika va uni o‘qitish metodikasi – Tashkent, 2011 y. 43,44,45….77.
- ²Cross Fit. Gymnastics training guide. Copyright 2015. Mazmunidan olindi.
- Gimnastikadan o‘quv mashg‘ulotlarini o‘tkazish joylari
- Gimnastikadan o‘quv-trenirovka mashg‘ulotlari odatda maxsus jihozlangan gimnastika zallarida yoki ochiq maydonchalarda o‘tkaziladi. Gimnastika mashg‘ulotlari quyidagidek zallarda o‘tkazish ko‘zda tutiladi. Umumta’lim maktablari va internet maktablari uchun: Zallarda jihozlar uchun qo‘shimcha xonalar, instruktorlar xonalari, yechinib kiyinadigan xonalar (erkak va ayollarga), shuningdek dush va xojatxonalar bo‘lishi kerak. Ular qulay joylarda bo‘lishi darkor. Oliy o‘quv yurtlari uchun.¹
- ¹Morgunova I.I. Gimnastika va uni o‘qitish metodikasi – Tashkent, 2011 y. 167-203 b.
- Oyoq siltash uchun kon. Bo‘yi 160 sm eni 36 sm, dastaklari 40-45 sm oraliqda simmetrik o‘rnatilgan, dastaklarning kon sirtidan balandligi 12 sm, poldan esa 120 sm bo‘ladi.
- Sakrash uchun kon. Uning o‘lchamlari ham dastkali konga o‘xshash bo‘ladi. Konning poldan balandligi 110-150 sm, ayollar uchun 110 sm balandlikda bo‘ladi.
- Kozyol. 100 sm dan 160 sm gacha bo‘lgan balandlikda ko‘ndalang yoki uznasiga qo‘yiladi. Bo‘yi 60 sm, qalinligi 40 sm.
- Bruslar. A) erkaklar parallel bruslar yog‘ochning uzunligi 350sm, poldan 160-170sm balandlikda o‘rnatilib oralig‘i 42-62sm bo‘ladi.
- b) ayollarning bruslari (balandligi xar-xil) pastki yog‘och 130-150sm, yuqori yog‘och 190-249sm balandda bo‘ladi; yog‘ochlar oralig‘i 43-55sm.
- Turnik tortqichlar yordamida mustahkamlangan tik tirgovuchlari gorizontal mahkamlangan, silliqlangan diametri 28 mm temir tayoqdan iborat. Mashg‘ulotning mazmuniga qarab turnik balandligini xar-xil balandlikda 120 sm dan 240 sm gacha o‘rnatsa bo‘ladi.¹
- P. Edwards M.A. Gymnastics, London, The Royal Navy, 1999. 37st.
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | - Kichik sport gimnastika zali
| | | | | Gimnastika jihozlari Badiiy gimnastika mamshqlari uchun snaryadlar E`tiboringiz uchun rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
