Tayanch so‘z va iboralar

Tayanch so‘z va iboralar: Rim imperiyasi, yo‘l to‘shamasi, tonnellar, ko‘priklar, so‘qmoqlar, savdo yo‘llari, shahar ko‘chalari, ko‘chalari.
G‘arbiy Evropa va o‘rta er dengizi sohillarida, Afrika davlatlarida qurilish ishlari olib borilayotganda Rim yo‘llarining qoldiqlarini uchratishgan, ushbu yo‘llarning qoldiqlari qadimgi dunyo yodgorliklari sifatida muhim o‘rin egallab, bugungi kunda ham katta ahamiyatga egadir.

Rim imperiyasi eng katta kuchga ega bo‘lgan davrida 90 000 km tosh qoplamali magistral yo‘llari bo‘lib, shundan 14 000 km Apenin yarim orolidan o‘tgan. Tarixchilarning taxminiga ko‘ra Rim imperiyasi yo‘l tarmog‘ining umumiy

8-rasm. Rim yo‘llarining gepotetik tuzilmasi.

1-qattiq bo‘lak (plita, summa dorsum) yoki sementlangan shag‘al (summa crusta); 2- j-kattalikdagi yong‘oqli (nucleus) tosh; 3-musht o‘lchamli tosh (rudus); 4- 2-qavat qattiq bo‘lak plita (statumen) 8-rasm.

Rim yo‘llarining qoplama tuzilmalari o‘rganilganda shunisi xarakterliki, holatni bayon qiluvchi mualliflar qattiq tosh bo‘laklari (plita) qorishmaga qo‘yilgan, ularda sement qorishmasi mavjudligini ko‘rsatishgan, qoida bo‘yicha yo‘l qoplamalari ma’lum qalinlikda, ya’niy 1-metrdan oshiq va ko‘p qatlamli bo‘lgan 9- rasm. Rim yo‘llari “tuproqdagi devor”dan tashkil topgan deb nemis muxandisi Matshoss (S.Matchoss) 1911 yilda o‘z fikrini bildirgan. Ularni mustahkam monolit yaxlit qilish uchun nisbatan qalin bir necha qatlamda qurishgan. Bundan maqsad mustamlaka davlatning aholisi qo‘zg‘alaganda uni shkaslantirmasligi yoki buza olmasligidir.

Tuzilishi bo‘yicha ko‘prikka yaqin bo‘lgan akveduklarga katta ahamiyat berilgan, ular orqali ularga kilometrdan shaharga suv keltirilgan. Eramizdan avvalgi 142 yilda Tibr daryosi orqali birinchi tosh ko‘prik qurilgan. Rimda 9 ta yoki 10ta ko‘prik bo‘lib, ulardan oltitasi qayta qurilib shu kungacha saqlanib kelinmoqda 11- rasm. Rim ko‘priklari va anveduklari uchun arxetekturasi inshoatning monumentligidir, u imperiyaning yuksakligini va boyligini ifodalaydi.

11-rasm. Eramizdan avvalgi 88-100 yillar.

Ispaniyaning Taxo daryosiga qurilgan va shu kungacha saqlanib qolingan Alkantara ko‘prigi (ko‘prikning balandligi 72 metr, ko‘prikni oraliq qurilmalari

3-MAVZU. O‘RTA ASR YO‘LLARI R E J A

1.O‘rta asrlarda yo‘l qurilishini pasayishi.

2.O‘rta asr yo‘llaridagi harakat harakat.

3.Yo‘l va ko‘priklar qurilish texnikasi.

4.O‘rta asr shaharlari ko‘chalarining holati.