Tayanch konspekt

4-Mavzu: Magnitoelektrik o`lchash mexanizmi.

1. 
   Ampermetr
   
2. 
   voltmetr
   

Magnitoelektrik o`lchash mexanizmi (1.1-rasm) doimiy magnit 1 magnit šutblari 2, tsilindirsimon po`lat o`zak 3, šo`zђaluvchan chulђam (ramka) 4, spiral` prujinalar 5, ko`rsatkich (strelka) 6 va posongilar 7 dan tuzilgan.

1.1-rasm 1.2-rasm

1.1-rasm. Magnitoelektrik tizimidagi o`lchash mexanizmi.

Ramkadan o`tayotgan tok bilan (1.1-rasm) doimiy magnit maydonining o`zaro ta`sirida ramkani ќarakatga keltiruvchi kuch F=BIlw ќosil bo`ladi.

Ifodada V — šutb uchliklari va tsilindrsimon o`zak oraliђidagi magnit induktsiyasi; w-ramkadagi o`ramlar soni; l-magnit maydonida joylashgan ramkaning aktiv šismini uzunligi, I- tok kuchi.

Bu kuchlarning yo`nalishi chap šo`l šoidasiga binoan topiladi. Bu kuchlar ќosil šilngan aylantiruvchi moment šuyidagicha ifodalanadi:

(1.1)

bu erda b -ramkaning kengligi;

s -ramkaning yuzasi.

Aylantiruvchi moment ta`sirida ramka o`š atrofida aylanganida spiral` prujinalar buralib teskari ta`sir etuvchi moment M_T ќosil šiladi:

M_T= W (1.2)

bu erda W- solishtirma teskari ta`sir etuvchi moment bo`lib, spiral` prujinaning materiali va o`lchamlariga boђliš;

 - ramkaning burilish burchagi (ko`rsatkichning shkala bo`ylab surilishini ko`rsatadigan burchak yoki bo`laklar soni)

Ramkaga ta`sir etayotgan ikki (aylantiruvchi va teskari) moment o`zaro tenglashganda ramka ќarakatdan to`xtab, muvozanat ќolatida bo`ladi, ya`ni: M_a = M_T

yoki BsWI=W (1.3)

bundan (1.4)

Oxirgi (1.4) ifoda magnitoelektrik o`lchash mexanizmlarining shkala tenglamasi deb ataladi.

- o`lchash mexanizmining tok bo`yicha sezgirligi deyiladi. Berilgan o`lchash mexanizmi uchun

S_I =const.

Shuni ќisobga olib (1.4) ni šuyidagicha yozamiz:

 =S_II. (1.5)

Ya`ni ramkaning burilish burchagi  o`lchanuvchi tokning šiymati 1 ga to`ђri proportsional, shu tufayli, magnitoelektrik o`lchash mexanizmlari o`zgarmas tok zanjirlarida ishlatiladi va ularning shkalasi bir tekis bo`ladi. Bunday shkaladan foydalanish ancha šulay.

M
agnitoelektrik o`lchash mexanizmlari ampermetr, vol`tmetr, ommetr va gal`vanometrlar sifatida ishlatiladi. Bunday asboblar ancha murakkab bo`lsada yušori sezgirlikka ega bo`lib, šuvvatni kam iste`mol šiladi va

1.3 rasm

tashši magnit maydonining ta`siridan osongina muќofaza etiladi.