Tayanch konspekt

Platinali termometrlarning sezgir elementi ikkita yoki to`rtta keramik karkas 1 ning kapillar kanallarida joylashgan ketma-ket ulangan spirallar 2 dan tashkil topgan.

Karkas kanallari keramik kukun 3 bilan to`ldiriladi, bu kukun izolator bo`lib xizmat qiladi va spirallarning prujinaga o`xshash egiluvchanligini ta`minlaydi. Spiral uchlariga platinali yoki iridiy-radiyli (60% radiyli) simdan qilingan quloqchalar 4 kavsharlangan. Keramik karkasda sezgir element maxsus modda (yoki termotsement) 5 bilan germetik berkitiladi. Karkas kanalining spirallari va devorchalari orasidagi bo`shliq alyuminiy oksidi kukuni bilan to`ldirilgan, u izolator bo`lib xizmat qiladi hamda spirallar va karkas orasida issiqlik kontaktini orttiradi. Platinali qarshilik termometrlarining sezgir elementlari diametri 0,04—0,07 mm li platina simdan tayyorlanadi. Ular -260 dan +1000 °C gacha harorat intervalida qo`llanilishi mumkin.

5. Nurlanish pirometrlari

Nurlanish pirometrlarining ishlash printsipi qizdirilgan jismning issiqligi ta`sirida hosil bo`lgan nurlanish energiyasini o`lchashga asoslangan. Nurlanish pirometrlari 20 dan 6000 °C gacha bo`lgan haroratlarni o`lchashda ishlatiladi.

Issiqlik nurlanishi nurlanayotgan jism ichki energiyasining elektromagnit to`lqinlari shaklida tarqalish jarayonidan iborat. Bu to`lqinlar boshqa jismlar tomonidan yutilganda ular qaytadan, yana issiqlik energiyasiga aylanadi. Jismlar uzunligi  ga teng bo`lgan elektromagnit to`lqinlarni 0 dan  gacha bo`lgan oraliqda tarqatadi. Qattiq va suyuq jismlarning ko`pchiligi nurlanishning uzluksiz spektriga ega, ya`ni barcha uzunliklardagi to`lqinlarni spektrning ma`lum uchastkalaridagina tarqatadi. Masalan, to`lqin uzunligi  = 0,4 dan  = 0,76 mkm gacha bo`lgan uchastka ko`rinadigan spektrga mos keladi. Ko`rinadigan spektrning har bir to`lqin uzunligi ma`lum rangga mos keladi.

Qizdirilgan jismning harorati ortib borgani sari uning rangi o`zgarib borishi bilan spektral energetik ravshanlik, ya`ni ma`­lum uzunlikdagi to`lqinlar (ravshanlik) tezda ortadi, shuningdek, yiђindi (integral) nurlanish sezilarli ortadi. Qizdirilgan jismlar­ning ko`rsatilgan bu xossalaridan ularning haroratini o`lchashda foydalaniladi. Shu xossalariga qarab nurlanish pirometrlari kvazimonoxromatik (optik), spektral nisbatli (rangli) va to`liq nurlanishli (radiatsion) pirometrlarga bo`linadi.

Savollar

1. 
   Shishali kengayish termometrlari haqida nimalarni bilasiz?
   
2. 
   Shishali kengayish termometrlarining afzalliklari va kamchiliklari haqida nimalarni bilasiz?
   
3. 
   Manometrik termometrlarning qanday turlarini bilasiz?
   
4. 
   Manometrik termometrlar qaerlarda qo`llaniladi?
   
5. 
   Termoelektrik termometrlar qanday printsipda ishlaydi?
   
6. 
   Qarshilik termometrlari qanday tuzilgan?
   
7. 
   Pirometrlar haqida nimalarni bilasiz?