Таянч концпект

Издержки производства
– tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va iste'molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflardir.
Internal costs	Ichki xarajatlar	Внутренние издержки	– korxonaning o‘ziga tegishli bo‘lgan resurslardan foydalanish natijasida vujudga keladigan xarajatlar.
External costs	Tashqi xarajatlar	Внешние издержки	– tashqaridan jalb qilingan resurslarga to‘lovlarni amalga oshirishga ketgan xarajatlar.
fixed costs	Doimiy xarajat	Постоянные издержки	– ishlab chiqarish hajmiga ta'sir etmaydigan, u o‘zgarganda ham miqdorini o‘zgartirmaydigan xarajatlar.
variable costs	O‘zgaruvchi xarajat	Переменные издержки	– ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishiga ta'sir etadigan xarajatlar.
Average costs	O‘rtacha xarajatlar	Средние издержки	– mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan xarajatlar.
marginal costs	Qo‘shilgan xarajatlar	Пределные издержки	– mahsulotning navbatdagi qo‘shimcha birligini ishlab chiqarishga qilinadigan xarajatlar.
Direct costs	To‘g‘ri xarajatlar	Прямые затраты	– mahsulot tannarxiga bevosita qo‘shilib, uning tarkibiga kiradigan xarajatlar.
indirect costs	Egri xarajat	Косвенные затраты	– mahsulot tannarxiga ustama bo‘lib, narxda aks etadigan xarajatlar.
Economic or pure profit	Iqtisodiy yoki sof foyda	Экономическая или чистая прибыл	– yalpi pul tushumidan barcha xarajatlar chiqarib tashlangandan keyin qolgan qismi.
profit rate	Foyda normasi	Норма прибыли	– foyda massasining ishlab chiqarish xarajatlariga bo‘lgan nisbatining foizdagi ifodasi.
Wage	Ish haqi	Заработная плата	– ishchi va xizmatchilarning mehnatining miqdori, sifati va unumdorligiga qarab milliy mahsulotdan oladigan ulushining puldagi ifodasi.
Time wages	Vaqtbay ish haqi	Повременная заработная плата	– ishchining ishlagan vaqti (kun, hafta, oy) hisobga olinib to‘lanadigan ish haqi.
Piece wages	Ishbay ish haqi	Сделная заработная плата	– ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori yoki bajarilgan ish hajmiga qarab to‘lanadigan ish haqi.
Nominal wages	Nominal ish haqi	Номиналная заработная плата	– pul shaklida olingan ish haqi summasi.
Real wages	Real ish haqi	Реалная заработная плата	– nominal ish haqi summasiga sotib olish mumkin bo‘lgan tovarlar va xizmatlar miqdori yoki nominal ish haqining sotib olish layoqati.
Piecework-bonus wage system	Ishbay-mukofotli haq to‘lash tizimi	Сделно-премиалная система оплаты труда	– bajarilgan ish uchun haq to‘lashni erishilgan turli natija ko‘rsatkichlariga qarab mukofot berish bilan qo‘shib olib borilishini nazarda tutuvchi tizim.
Progressive piece-wage system	Ishbay-progressiv haq to‘lash tizimi	Сделно-прогрессивная система оплаты труда	– ishchining belgilab qo‘yilgan me'yor doirasida ishlab chiqargan mahsulotiga uning birligi uchun belgilangan tarif bo‘yicha, me'yordan yuqori qismiga esa oshirilgan haq (tarif) bo‘yicha ish haqi to‘lanishini ko‘zda tutuvchi tizim.
tariff system	Tarif tizimi