Таянч концпект

Nisbiy ustunlik nazariyasi
David Rikardo mutlaq ustunliklar nazariyasini rivojlantirdi va ikki mamlakat o‘rtasida o‘zaro savdo ularning xech biri ma’lum bir tovarni ishlab chiqarishda mutlak ustunlikka ega bulmaganda ham foydali bulishini kursatib berdi.
@ Muqobil narx (opportunity cost) — bir birlik tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan ish vaqtining boshqa bir birlik tovarni ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan ish vaqti bilan ifodalanishidir.
@ Nisbiy ustunlik nazariyasi — agar bir mamlakat boshqa mamlakat bilan solishtirganda nisbatan kamroq xarajatlar bilan ishlab chiqara oladigan tovarlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashsa ularning birida ishlab chiqarish boshqasiga nisbatan mutlaq samaraliroq bo‘lishidan qat’iy nazar o‘zaro savdo har ikki mamlakat uchun foydali bo‘ladi.
@ Savdodan keladigan yutuq (gains from trade) — mamlakatlar o‘zlari nisbiy ustunlikka ega bo‘lgan tovarlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashganda savdoda ishtirok etuvchi har ikki mamlakat bu savdodan oladigan iqtisodiy naf.
Nisbiy ustunliklar nazariyasida jahon ikki mamlakatdan iborat va ular ikki tovar bilan savdo qiladi deb faraz qilingan edi. Amalda esa bunday holatning bo‘lishi mumkin emas, albatta. Jahondagi mamlakatlar ichidan ikkitasining faqat ikki tovar bilan o‘zaro savdosini o‘rganmoqchi bo‘lsak ham, bu savdoni ushbu mamlakatlar va boshqa mamlakatlar umumiy savdosidan hamda juda ko‘p miqdordagi tovarlar orasidan ajratib olishning imkoni yo‘q.
Nisbiy ustunlik nazariyasining ahamiyatini baholash juda mushkul, albatta. U bir necha o‘n yillar davomida xalqaro savdoni tushuntirib beruvchi va barcha iqtisodiy bilimlarga kuchli ta’sir o‘tkaza olgan asosiy nazariyalarning biri bo‘lib qoldi. Iqtisodiyotdagi klassik maktab vakillari tomonidan qilingan ko‘p sonli o‘zgartirishlar va kengaytirishlar bilan nisbiy ustunlik nazariyasi amalda birinchi bo‘lib jami talab va jami taklif muvozanatini izohlab berdi. Tovar qiymati uni ishlab chiqarishga sarflangan mehnat miqdori bilan aniqlanishi ko‘zda tutilgan bo‘lsa-da, nisbiy ustunlik nazariyasi tovarning qiymati ushbu tovarga ham mamlakat ichidagi, ham xorijdagi jami talab va taklifning nisbati bilan aniqlanishini ko‘rsatib berdi.