Tavarlarni kimyoviy tarkibi asosida sinflash va sertifikatlash fanining mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishidagi ahamiyati

I.2.4. To‘xtaboyev Nozimjon Hoshimjonovich 

To‘xtaboev  Nozimjon  Xoshimjonovich,  1971  -yil  5  -mayda  Namangan 

viloyati Uchqo‘rgoi tumanida tug‘ilgan.1993- yilda Andijon davlat universitetining 

kimyo-biologiya fakultetini imtiyozli diplom bilan tugallagan. 1993-1996- yillarda 

Andijon davlat universiteti aspiranti, 1996-1998- yillarda ADU organik va umumiy 

kimyo  kafedrasida  assistent,  1998-2002-  yillarda  xalkaro  aloqalar  bo‘limi 

---

18 

 

boshlig‘i,  2002-  yil  fevral  oyidan    o‘quv  bo‘limi  sirtqi  ta’lim  bo‘yicha  boshliq 

o‘rinbosari lavozimlarida hamda 1998-2003- yillarda o‘rindoshlik asosida fizik va 

organik  kimyo  kafedrasida  katta  o‘qituvchi,      2003-  yil  aprel  oyidan  dotsent 

lavozimida,  2004-2005-  yillari  o‘quv  bo‘limi  boshlig‘i,  2005-2006-  yillari  o‘quv 

bo‘limi bosh metodisti, 2006 -yildan o‘quv-metodik boshqarma kunduzgi ta’lim va 

korporativ tarmoq bo‘limi boshlig‘i, o‘quv-metodik boshkarma boshlig‘i, Andijon 

viloyati  mintakaviy  tadqiqot  markazi  rahbari  lavozimlarida  faoliyat  ko‘rsatib 

kelmoqda.  Umumta’lim  o‘rta  maktablari  uchun  kimyo  fanidan  Davlat  ta’lim 

standartlari,  o‘quv  fan  dasturlari,  7-8-9-sinflar  kimyo  darsliklari  va  o‘qituvchilar 

uchun metodik ko‘llanmalar hammuallifi. 

 Texnika  fanlari  nomzodi,  dotsent,  ilmiy  ishi  kimyo  fanlari  tizimidagi  yangi 

02.00.22-“Tovarlarni kimyoviy tarkibi asosida sinflash va sertifikatlash” ixtisosligi 

bo’yicha  "Paxta  moyining  xalkaro  iktisodiy  munosabatlarda  tovar  kodlarini 

kimyoviy tarkibi asosida tadqiq etish" mavzusida tayyorlangan. 

Ilmiy-pedagogik faoliyati natijalari sifatida, davriy nashrlarda    60 ta bosma ishlari 

nashr etilgan. 

Ushbu  kimyogar  olimlarimizning  mehnatlari  samarasi  o’laroq  bugun 

davlatimiz  chegaralaridan  tovar  mahsulotlarni  olib  chiqish  va  olib  kirishda  

Tovarlarni  kimyoviy  tarkibi  asosida  sinflash  va  seritifikatlash  ixtisosligi 

yutug’laridan  foydalanilmoqda.Quyda  kir  yuvish  vositalari  hamda  sinetik 

tolalarning  TIF TN bo’yicha tovar kodlari keltirdik. 

Xo‘jalik sovunlari tarkibida odatda 60% yoki 72% yog‘ kislotalari bo‘ladi. 

Bu sovunlar organik moddalardan olinganligi sababli yuvindilari mikroblar 

ta’sirida parchalanib, tashqi muhitni ifloslamaydi. Ular ozuqabop xomashyodan 

tayyorlanib tarkibidagi natriy suvda ishqor hosil qilganligi uchun tabiiy ipak, jun 

va lavsandan tikilgan kiyimlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari, suvdagi 

kalsiy va magniy karbonatlari bilan yopishqoq tuz hosil bo‘lmasligi uchun kir 

yuvishda suvni natriy karbonati (soda) bilan yumshatishni talab qiladi. 

---

19 

 

Sintetik kir yuvish vositalari (SKYUV) ishlatilishi bo‘yicha uch guruhga 

bo‘linadi: 

1.

 

Paxta  va  zig‘ir  gazlamalaridan  tikilgan  kiyimlarni  yuvish  uchun 

ishlatiladigan. 

Tarkibi 

kirni 

kiyimdan 

ajrata 

oladigan 

alkilarilsulfonat 

CH

3

(CH

2

)nCHOSO

3

Na  (20%),  yog‘li  kirlarni  parchalay  oladigan  natriy 

tripolifosfati  Na

5

P

3

O

10

  (40%),  suv  tarkibidagi  kalsiy  va  magniy  karbonatlarini 

eriydigan  choy  sodasiga  NaHCO

3

  aylantirib,  uni  yumshatuvchi  kir  yuvish  sodasi 

NaCO

3

 (25%) va oqartiruvchi natriy perboratidan (15%) iborat. 

2.

 

Ipak  va  jun  gazlamalari  uchun  qo‘llanadigan.  Tarkibi  kirni  kiyimdan 

ajrata  oladigan  alkilsulfat  ROSO

3

Na  (33%),  suvni  ishqor  hosil  qilmay 

yumshatadigan  natriy  sulfati  Na

2

SO

4

  (50%),  qolgani  kirni  kiyimga  qayta 

yopishishiga to‘sqinlik qiluvchi karboksimetilselluloza va alkilolamiddan iborat. 

Universal. Tarkibida 20%  natriy alkilbenzolsulfonati C

8

H

17

C

6

H

3

SO

3

Na, 40% 

natriy  tripolifosfati,  25%  natriy  sulfati,  biroz  karboksil  metilselluloza  va  boshqa 

moddalar bo‘ladi.  Sintetik gazlamalarda hosil bo‘ladigan  statik  elektr  zaryadlarini 

yo‘qotish va avtomatik kir yuvish mashinalari uchun ko‘pikni kamaylirishda kerakli 

moddalar qo‘shilishi mumkin.