Kir yuvish vositalari

Aim.uz

Kir yuvish vositalari

Bu tovarlarga xo‘jalik sovuni va sintetik kir yuvish vositalari kiradi. Xo‘jalik sovuni respublikamizning Andijon, Kattaqo‘rg‘on, Kogon, Farg‘ona va Qo‘qon yog‘-moy kombinatlari hamda Denov sovun zavodida ishlab chiqarilmoqda. Sintetik kir yuvish vositalari Namangan kimyo zavodi va Toshkent yog‘-moy kombinatida ishlab chiqarilyapti.

Xo‘jalik sovunlari tarkibida odatda 60% yoki 72% yog‘ kislotalari bo‘ladi. Bu sovunlar organik moddalardan olinganligi sababli yuvindilari mikroblar ta’sirida parchalanib, tashqi muhitni ifloslamaydi. Ular ozuqabop xomashyodan tayyorlanib tarkibidagi natriy suvda ishqor hosil qilganligi uchun tabiiy ipak, jun va lavsandan tikilgan kiyimlarga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari, suvdagi kalsiy va magniy karbonatlari bilan yopishqoq tuz hosil bo‘lmasligi uchun kir yuvishda suvni natriy karbonati (soda) bilan yumshatishni talab qiladi.

Sintetik kir yuvish vositalari (SKYUV) ishlatilishi bo‘yicha uch guruhga bo‘linadi:

1. 
   Paxta va zig‘ir gazlamalaridan tikilgan kiyimlarni yuvish uchun ishlatiladigan. Tarkibi kirni kiyimdan ajrata oladigan alkilarilsulfonat CH₃(CH₂)nCHOSO₃Na (20%), yog‘li kirlarni parchalay oladigan natriy tripolifosfati Na₅P₃O₁₀ (40%), suv tarkibidagi kalsiy va magniy karbonatlarini eriydigan choy sodasiga NaHCO₃ aylantirib, uni yumshatuvchi kir yuvish sodasi NaCO₃ (25%) va oqartiruvchi natriy perboratidan (15%) iborat.
   
2. 
   Ipak va jun gazlamalari uchun qo‘llanadigan. Tarkibi kirni kiyimdan ajrata oladigan alkilsulfat ROSO₃Na (33%), suvni ishqor hosil qilmay yumshatadigan natriy sulfati Na₂SO₄ (50%), qolgani kirni kiyimga qayta yopishishiga to‘sqinlik qiluvchi karboksimetilselluloza va alkilolamiddan iborat.
   
3. 
   Universal. Tarkibida 20% natriy alkilbenzolsulfonati C₈H₁₇C₆H₃SO₃Na, 40% natriy tripolifosfati, 25% natriy sulfati, biroz karboksil metilselluloza va boshqa moddalar bo‘ladi. Sintetik gazlamalarda hosil bo‘ladigan statik elektr zaryadlarini yo‘qotish va avtomatik kir yuvish mashinalari uchun ko‘pikni kamaylirishda kerakli moddalar qo‘shilishi mumkin.
   

Qisqa xulosalar

Ko‘mirlar. O‘zbekistonda ko‘mir konlari, asosan Angren, Olmaliq, Sariosiyo (Sharg‘un shahri) va Boysun tumanlarida joylashgan.

Веnzin. Bu yengil uglevodorodlar aralashmasidan iborat, uchqundan alangalanadigan yonilg‘idir. Benzin O‘zbekistonda Oltlariq, Farg‘ona va Qorovulbozor (Buxoro viloyati, Kogon tumani) neftni qayta ishlash zavodlarida ishlab chiqariladi.

Solyarka. Bu havoning siqilishi natijasida harorat 500-600°C ga ko‘tarilganda yonadigan dizel yonilg‘idir.

Yoritish kerosini. Molekulasi o‘rta uzunlikda bo‘lgan uglevodorodlardan tashkil topgan yoritish suyuqligidir.

Tikuv mashinasi moyi. Bu moy sanoat (industrial) moylaridan biri bo‘lib, mazutni haydashda olinadigan boshlang‘ich suyuq moydir.

Quyuq (konsistent) moylar. Bular o‘z ichida ishlatilishi bo‘yicha olti guruhga bo‘linadi.

Yelim buyum qismlarini bir-biriga yopishtirish uchun ishlatiladi. Uning adgezion (lot. yopishqoqlik) xususiyati 0,5 nm (nanometr) oraliqda joylashgan molekulalarning dispersion, induksion va elektrostatik kuchlar tufayli o‘zaro tortish kuchlariga asoslangan.

Aliflar. Alif yog‘och buyumlarining yuzasiga yopishqoqligini oshirish maqsadida bo‘yashdan oldin surtiladi va yog‘li bo‘yoqlarni eritishda foydalaniladi.

Loklar. Turli qatronlar va yog‘larning organik erituvchi moddalardagi eritmasi bo‘lib buyumlar yuzasida tiniq hamda yaltiroq parda hosil qilish uchuri foydalaniladi.

Bo‘yoqlar. Parda hosil qiluvchi moddalar va bo‘yoq kukuni (pigmentlar) aralashmasini erituvchi moddalarda eritib olinadi.

Kir yuvish vositalariga xo‘jalik sovuni va sintetik kir yuvish vositalari kiradi. Xo‘jalik sovuni respublikamizning Andijon, Kattaqo‘rg‘on, Kogon, Farg‘ona va Qo‘qon yog‘-moy kombinatlari hamda Denov sovun zavodida ishlab chiqarilmoqda. Sintetik kir yuvish vositalari Namangan kimyo zavodi va Toshkent yog‘-moy kombinatida ishlab chiqarilyapti.

Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   Maishiy kimyo tovarlari deganda nimalar tushuniladi?
   
2. 
   O‘zbekistondagi ko‘mir konlarini ta’riflab bering.
   
3. 
   Веnzinning asosiy xossalari va turlarini aytib bering.
   
4. 
   Solyarka asosiy xossalari va turlarini aytib bering.
   
5. 
   Yoritish kerosini deganda nima tushuniladi?
   
6. 
   Tikuv mashinasi moyini ta’riflang.
   
7. 
   Yelimlarning asosiy turlarini ta’riflang.
   

Asosiy adabiyotlar:

	Normahmatov R. va boshq. «Tovarshunoslik». Oliy o‘quv yurtlari uchun darslik. T.: Mehnat, 2004.
	Справочник товароведа: непродовольственные товары. В 3-х томах. М.: Экономика, 2003.
	Агбаш В.А. и др. «Товароведение непродовольственных товаров». М.: Экономика, 2001.
	Кутянин Г.И. «Пластические массы и бытовые химические товары». М.: Экономика, 2001.
	Козюлина Н.С. «Товароведение непродовольственных товаров». М.: Дашков и К, 2002.
	Петрище Ф.А. «Теоретические основы товароведения и экспертизы непродовольственных товаров». М.: Дашков и К, 2004.

Internet veb-saytlari

	www.Google.ru
	www.Referat.ru
	www.UzReport.com

Aim.uz