Тaту нинг 50 йиллигигa бaғишлaнaди. ЎЗбекистoн aлoқa вa aхбoрoтлаштириш

1.1. Фаннинг ўқитиш мақсади ва вазифалари.
Фанни уқитишдан кутилган мақсад ва вазифалар, унинг ўқув жараёнидаги ўрни.
Хозирги замон бозор иқтисодиётига ўтиш даври иқтисодчилардан, шу жумладан хўжалик хаётининг бошқа сохаларида машғул бўлган мутахасислардан сиёсатдан мустасно бўлган эркин иқтисодий фикрлашни, шу асосда амалий хаётда тегишли тажриба орттириб самарали тадбирлар ишлаб чикишни амалга оширишни талаб қилади. Эркин бозор муносабатлари жараёнини мукаммал тушуниб олиш учун фақатгина маълум даражадаги амалий фанларни ўзлаштириш етарли эмасдур.
Иқтисодиёт бўйича Нобель мукофати лауреати (1970) амеракалик олим Пол Энтони Самуэльсон ўзининг “ Экономика ” дарслигида иқтисодиёт фани ўнинг тарихи билан чамбарчас равишда боғликдир, деб алохида такидлайди.
Хақиқатда хам иқтисодиётнинг назарий асосларини шакллантириш ва ривожлантириш босқичларини билмай туриб, замон талаблари даражасига жавоб бера оладиган ишлаб чикариш муносабатлари тизими ( иқтисодий модуль ) хақида тўгри тасаввурга эга бўлиш мумкин эмас. Шу сабабли иқтисодиёт бўйича мутахасислар тайёрлашда “ Иқтисодий таълимотлар тарихи ” фани алохида ўринни эгаллайди ва зарурий фанлар гурухига киради. Гарвард, Истамбул университети ва бошқа етакчи чет эл олий укув юртларида хам бу фанга эътибор каттадир.
Тошкент ахборот технологиялари университетида мутахасисларни тайёрлашда Олий ўқув юртларининг ( кундўзги ва сиртки бўлим ) талабалари хам бу фанни уқийдилар.
“ Иқтисодий таълимотлар тарихи ” фанининг муҳимлиги ва зарурлиги айникса ҳозирги кунда ортиб бормоқда, чунки бу фан инсоният жамияти пайдо бўлгандан бошлаб юзага келган илк иқтисодий фикрлардан тортиб то замонавий иқтисодий таълимотлар вужудга келиш жараёнининг мазмунини ва моҳиятини объектив ёритиб беради.
1.2. Фан бўйича талабалар билимига, ўкувига ва куникмасига қўйиладиган талаблар.
Бу фан талабаларни турли даврларда пайдо бўлган илк иқтисодий фикрлар, ғоялар ва ҳозирги даврдаги таълимотларнинг шаклланиши, ривожланиши, емирилиши ва алмашинувининг тарихий жараёни билан таништиради.
“ Иқтисодий таълимотлар тарихи ” фанининг ишчи дастурида капитализм даврининг, ҳозирги тил билан айтганда бозор иқтисодиёти назариётчилари бўлган, классик мактаб намоёндаларининг асарларини урганиш, уларнинг Марксча иқтисодий назарияларни хам ўрганиш керак, чунки уни инкор этиш тарихийлик ва объективликка зид бўлур эди. Марксча ғояларнинг тарихий синовдан ўтмаганлиги сабабли уларга ижодий ёндашиш кераклиги ўргатилади.
Классик мактабнинг XIX асрдаги ҳамда хозирги замон иқтисодчиларнинг маржинализм, тарихий – ижтимоий мактаблар ва кейнсчилик кўринишдаги асосий оқимлари асосий тадқиқот предмети бўйича А.Смит, Д.Рикардо илмий анъаналаридан анча йироклаб кетганлиги асослаб берилади.
Шу билан бир қаторда махсус муаммоларнинг, жумладан, хўжалик механизмларининг шакллари, баъзи умум иқтисодий муносабатлар ( бозор такрор ишлаб чикаришнинг натурал моддий пропорциялари ) ни тахлил қилишда назарий иқтисодиётнинг энг йирик намоёндалари бир қанча илмий натижаларга эришишга муаффак булдилар. Бу натижаларга алохида эътибор бериш фаннинг ва талабаларнинг муҳим вазифасидир. Талабалар бу фан бўйича қадимги даврдан то хозирги замонгача пайдо бўлган ва ривожланган иқтисодий фикр, ғоя, назария ва таълимотлар туғрисида умумий тушунчага эга бўлишлари керак. Албатта бу иш талабалардан илгари олинган билимларини янада чуқурлаштириш, умумий иқтисодий категорияларни билиш, уларнинг қачон пайдо бўлганлиги, мохияти ва аҳамиятини тахлил этиш ва бахолаш учун асос бўлиши лозим. Энг муҳими ана шу иқтисодий таълимотларнинг хозирги даврдаги ўрни, аҳамияти идрок этилиши керак, чунки ўз даврида пайдо бўлган айрим ғоялар ўз аҳамиятини йукотмаган, айримлари ўзгарган, мохияти чукурлашган. Айрим ғоялар бир мамлакат иқтисодиёти учун аҳамиятли бўлса, баъзилари бошқа мамлакатларга аҳамиятлидир.Талаба аниқ шароитни хисобга олган холда, бу таълимотларнинг кайсиси аҳамиятли эканлигини танлай олиши ва назарий жихатдан исботлашга уриниб кўриши керак.
Шуни амалга ошириш учун талабалар дастур, укув кулланмалар, асосий ва кушимча адабиётлар билан ишлаши, укиб урганиши керак булади. Солиштириш услуби асосида мантикан фикр юрита олишнинг куникма ва малакалари шаклланиши лозим. Масалан, ўз даврида Кейнс таълимоти жахон микиёсида устуворликда бўлса, хозирги даврдаги иқтисодий таълимотларда бошқа йуналишлар аҳамиятлидир.