«tasviriy san’at va muhandislik grafikasi» kafedrasi «Maishiy janrda kompozitsiya bajarish texnologiyasi (m b)» mavzusidagi bitiruv malakaviy ishi bajardi

Reja 
1.
 
Syujetli kompozitsiya nima? 
2.
 
Perespeksiya haqida tushuncha berish? 
3.
 
Eskiz haqida tushuncha berish? 
A) 
Nazariy qism:
Tasviriy san‘at voqelikni badiiy obrozda tasvirlash yani 
atrofimizda bo‘layotgan barcha vaqtlar jarayonini aks etiradi. Hurmatli o‘quvchilar 
yurtimiz mustaqilikka erishganidan buyon juda katta o‘zgarishlar bo‘ladi va 
bo‘lmoqda. Shahar va qishoqlar obodonlashtirilib, milliy qadireatimiz tiklanmoqda. 
Bu to‘g‘rida yurtboshimiz Islom Abdug‘anivich Karimov olib borayotgan siyosat 
taxsimga sozovardir. Yurtimiz yashab o‘tgan allomalar, buyuk ajdodlarimiz 
qadamjolari taminlanib, sayqalanib qanchadan-qancha binolar o‘quvchilar uchun 
zamonaviy talabga javob beradigan maktablar , kollejlar qad ko‘tarib yurtimiz 
ko‘rkiga ko‘rik qo‘shmoqda. O‘quvchilarini ilmli bo‘lishga shon-sharaflar dunyo 
ishlohatlariga mos mavzuda rivojlantirish. 

---

55 
Endi bevosita darsimoz mavzusiga qarasak, kompozitsiya so‘zi ―kimnostika‖ 
so‘zidan olingan bo‘lib to‘g‘ish, tuzish, bir-birida ma‘lum tartibda joylashtirish, 
solishtirish va birlashtirishni anglash. Kompozitsiya tashviriy san‘at sohasida muhum 
ahamiyatga ega bo‘lib , loylashgan ob‘ektni manzarani noturani, norfufni va 
hakazolarni ma‘lum olchamlanadi qog‘ozga, korfonga va boshqalarga to‘g‘ri, 
chiroyli joylashtirishdan, yani ―komponovka‖ qilish. Syujetli kompozitsiya tushushda 
asosiy element odatda o‘rtada joylashtiriladi. Qolgan yordamchi elementlar asosiy 
elementlar atrofiga joylashtiriladi. Agar kompozitsiyada asosiy element olib 
tashlangan, kompozitsiya o‘z mazmunini yo‘qotadi. 
Pablo Pikasso ―Shar ustidagi qiz‖ 
Anri Matiss ―Qizil baliqlar‖ 
Perespeksiva- 
qisqarish demakdir, havo perespeksiyasi, tabiatdagi har-hil 
perepeksivalar, mosolon, yo‘l, yo‘llarning olis ufqda qisqarishni va hakazolar. 
Tasvirlanayotgan buyumlar, ushbu buyumning qaysi tamonidan ko‘rinishidan hazar
uzoqdan, yaqindan, yugoridan, pastdan, to‘g‘ridan yoki chokkadan chizuvchiga 
o‘zgarib ko‘rinadi. Perespeksiya qonunlarini mukammal o‘zgarib olib, har qanday 

---

56 
buyumning ko‘rinish va ko‘rinmas ma‘nolarini to‘g‘ri tasvirlash mumkun. 
Perespektiva qonunlarning asosiy hususiyatlari shundaki, buyumlarning qanday 
kattalikda bo‘lmasdan chizuvchidan sori va tekislikda qanday joylashganiga qarab 
perespeksiva qisqaradi. 
Syujetli mavzuda chizma tasvirining ahamiyanti katta, ya‘ni suyjetli manzara 
chizishdan avval bir qancha kichik hajmdagi eskizlar chizib olinadi va ulardan 
mukammalini tanlab olinadi. Syujetli mavzuda rasm chizishda simmetriya tasvir 
o‘lchamlariga alohida e‘tibor berish kerak. Cimmetriya- tasvir o‘lchamlarini ikki 
tamonni bir-biriga mosligini bildiradi. Eskiz deb- koz bilan chamlab chizilgan 
tasvirga aytiladi