Tasmasimon chuvalchanglar sinfi

Tasmasimon chuvalchanglar, sestodlar (Cestoda) — yassi chuvalchanglar sinfi. Hayvonlar va odam ichagida, baʼzan boshqa organlarida parazitlik qiladi. Gavdasi tasmasimon (nomi shundan), uz. mm ning bir necha ulushidan 30 m gacha, bosh (skoleks), boʻyin va strobiladan iborat. Boshida yopishuv organlari (soʻrgʻichlar, ilmoqlar, xartumlar va boshqalar) joylashgan. Boʻyin qismi oʻsuvchi yosh boʻgʻim (proglotid)lardan iborat. Strobilasi, odatda, bir nechtadan oʻnlab, hatto yuzlab boʻgʻimlarga boʻlingan. Jinsiy organlari germafrodit, har bir boʻgʻimida bitta yoki bir juftdan boʻladi. Tanasi botib kirgan kipriksiz epiteliy bilan qoplangan. Ichagi boʻlmaydi, tanasining yuzasi orqali ichakdagi suyuq oziqni soʻrib oladi. Juda serpusht, ayrim turlari bir yilda 600 mln.gacha tuxum qoʻyadi. Xoʻjayin almashtirib rivojlanadi. Tuxumlari ichida tashqi muxitda 6 ilmokli onkosfera lichinkalar rivojlanadi. Tuxumlar oraliq xoʻjayin ichagiga tushganida lichinkasi kon orkali turli organlarga borib, pufak (finna)ga aylanadi. Asosiy xoʻjayin finnali organ (goʻsht, jigar va boshqalar)ni yeb, parazitni yuktiradi. Asosiy xoʻjayin ichagida finnadan chiqqan lichinka ichak devoriga yopishgach, yangi boʻgʻimlar chiqarib oʻsadi. Ayrim Tasmasimon chuvalchanglar 2 oraliq xoʻjayinda rivojlanadi. 9—10 turkum, 3000 ga yaqin turi bor. Tibbiy nuqtai nazardan qoramol tasmasimon chuvalchangi, exinokokk, zanjirsimon tasmali chuvalchanglar, qoʻy miya qurti, serbar Tasmasimon chuvalchanglar, ligula va boshqa katta ahamiyatga ega.
Rivojlanish sikli. Opistorxiaj ishi fagida va me'da osti bezida, shuningdek, itlar, mushuklar, cho'chqalar va boshqa ba'zi hayvonlarning ichki a'zolarida parazitlik qiladi. Bu gelmintning tuxumlari ichakka ajralib chiqadi, so'ngra najas bilan birga tashqi muhitga tushadi, biroq ular suv havzalaridagina rivojlana olishi mumkin (15-rasm).
Tuxumlarni yutgan suv molluskalari (Bithynia) organizmida ko'p miqdordagi lichinkalar — serkariylar rivojlanadi. Buing uchun kamida 2 oy talab etiladi. So'ngra serkariylar suvga chiqadi, zog'ora baliqlar
Oxirgi xo'jayin


Opistorxning rivojlanish sikli:
/—oxirgi xo'jayin otganizmidagi voyaga yetgan nusxasi; 2— suv havzasidagi tuxum va undan chiqqan lichinka (miratsidiy); 3—molluska tanasidagi lichinka; 4— molluska tanasidagi suvga chiqqan serkariy; ^baliq tanasidagi lichinka (metatserkariy).
tanasiga faol kirib, ularning mushaklarida bundan keyingi lichinkaga — parda bilan qoplangan invazion lichinkaga — metatserkariyga aylanadi. Sibir so'ruvchisi metasarkariylarining ingichka oldingi uchida tikanchalar, qora rangli oval yoki biroz parraksimon yirik ekskretor pufak, og'iz va qorin so'rgichlari, ichak qovuzloqlari ko'rinib turadi. Lichinka o'lchami 0, 23—0,37 mm.


Profilaktikasi. Umumiy sanitariya madaniyati saviyasini oshirishga va aholining xom va xomroq baliqni iste'mol qilish odatidan voz kechishiga qaratilgan sanitariya-oqartuv ishlarining roli benihoya katta, opistorx lichinkalari kichikroq bo'laklarga bo'lib maydalangan baliqni kamida 20 daqiqa qaynatilganda yoki qovurilganda, piroglarni kamida 45—60 daqiqa pishirilganda, odatdagidek muzlatilganda kam deganda bir oyda, 2—3 kungacha tuzlab qo'yilgandan keyin 3 hafta mobaynida quritilganda nobud bo'lishini tushuntirish zarur. Sovuq dudlash uchun faqat muzlatish yoki quritish yo'li bilan zararsiz holga keltirilgan baliqdan foydalanish mumkin. Opistorxlardan zararlangan, birinchi galda suv transportida ishlaydigan kishilarni va baliqchilarni, shuningdek, qirg'oq bo'yi zonalarida yashaydigan aholini aniqlash va davolash, daydi itlar va mushuklarni yo'qotish, suv havzalarini najas tushishidan saqlash majburiy vazifalardan liisoblanadi. Opistorx tuxumlari daryoda, masalan, suvning harorati +5°C dan 0°C gacha bo'lganda bir necha oy saqlanishi mumkinligini unutmaslik lozim.