Tashqi sarlavha

2. Axborotlarni kodlash, ularning grafik va matn xolatida saqlash. Kompyuter fakat sonli ko‘rinishda ifodalangan axborotni kayta ishlay oladi, shuning uchun kompyuterlarda kayta ishlatadigan xar kanday axborot sonli ko‘rinishda tasvirlashi mumkin. Xarflar, raqamlar, belgilar bilan sonli orasida o‘rnatiladigan moslik belgilarni kodlash deyiladi.

Hisoblash texnikasida kupincha axborotni signallar ketma-ketligi yordamida kodlashning ikki usulidan foydalanadi: magnitlangan yoki magnitlanmagan, yukori va past kuchlanishli. Bir xolatni 0 raqami bilan ikkinchisini 1 raqami bilan belgilash kabul kilingan. Bunday kodlash ikkilik kodlash deyiladi. Kompyuterda barcha sonlar 0 va 1 raqamlari yordamida tasvirlanadi. Kompyuterlar ikkili sanoq tizimida ishlaydi, chunki kompyuterningelement bazalari ikkita turgun xolatga ega. 0 va1 raqamlar bitlar deyiladi. binary digit - ikkili raqam degan ma’nosini anglatadi.Sakkizta 0 va1 raqamlar ketma-ketligi bayt deyiladi. 1 bayt = 8 bit. Xar bir bayt bu bitta belgining kodidir.

Masalan: I xarfiga 11101001, L xarfiga 11101100, K xarfiga 11101011, D xarfiga 11100100, M xarfiga 11101101 va x.k. kodlari mos keladi.

Masalan, “ILM” suzi 24 bitdan iborat kuyidagi ketma-ketlik bilan kodlanadi: 111010011110110011101101, chunki «Informatika va axborot texnologiyasi» degan ma’lumotning axborot xajmi 37 baytga teng, chunki bu ma’lumot 37 ta belgini ifodalaydi. V= 37 bayt, V=37 bayt*8 bit =296 bit.

Ma’lumotning axborot xajmi ulchov birliklari. Bit va baytga nisbatan kattaroklari mavjud: 1 kilobayt =1Kbayt=210 bayt =1024 bayt 

1 megabayt =1Mbayt=220 bayt =1048376 bayt(bir million qirq sakkiz ming besh yuz yetmish olti)

1 Gigabayt =1Gbayt = 230bayt =1 mlr bayt

1 Terabayt =1Tbayt = 240 bayt

Shaxsiy kompyuterlar turli magnitli disketalar bilan ishlaydigan maxsus kurilmalarga ega. Foydalanuvchi shu dakikada ishlab turgan disk joriy disk (xotira) deyiladi. Doimiy xotira – ma’lumotlar doimiy saklanadigan maxsus kurilma. Doimiy xotira (yoki qattiq disk) xajmi bilan ulchanadi. Kompyuterdan foydalanuvchi vinchnsterni asosan uch parametriga karab aniklab oladi, bular: sig‘im, tezlik, interfeys. 

Vinchester sig‘imini – qattiq diskka joylashtirish mumkin bulgan ma’lumot mikdori belgilaydi. Eng birinchi IBM PC kompyuterlarida qattiq disk sig‘imi 5 Mbayt bulgan bo‘lsa, xozir quyidagi xajmdagi qattiq disklar ishlab chiqarilmokda: 6 Gbayt, 10 Gbayt, 20 Gbayt, 40 Gb, 80 Gb, 160 Gb, 250 Gb, 500 Gb. Kompyuterning imkoniyatlari bevosita unga o‘rnatilgan joriy xotiraga bog‘liq. Agar kompyuter joriy xotira 32 Mbayt va undan ortiq bo‘lsa, lokal tarmoklarida (Internet elektron pochta E- mail) ishlash imkonini beradi.

Ko‘pchilik kompyuterlarda joriy xotiraga murojaat o‘ta majburlash uchun joriy xotirasi KESh-xotira o‘rnatiladi. Ko‘p ishlatiladigan ma’lumotlar KESh xotirada yoziladi, shuning uchun kompyuter zaruriy ma’lumotlarni dastlab KESh xotiradan kidiradi, sungra joriy xotiraga murojaat kiladi. IBM PC kompyuterida xotiraning BIOS(diomiy xotira Besic input-output system), SMOS (yarim doimiy xotira) turlari mavjud. Bu xotiralar kompyuter kurilmalarini tekshiruvchi dasturlar operatsion tizimni yuklovchi va kompyuter kurilmalariga xizmat kursatadigan funksiyalarini bajaruvchi dasturlar saklaydi.

Keng tarqalgan disketalar 3,5 yoki 5,25 dyuymli xajmda bo‘lib, uch dyuymlik va besh dyuymli disketalar deb ataladi. 3,5 dyuymli disklar 1,44 Mbayt xamjli, 5,25 dyuymli 360 Kbayt-1,2 Mbayt xajmli ma’lumot yozish mumkin. Disketani birinchi marotaba ishlatishdan oldin uni formatlash kerak. Bu maxsus dasturlarda, ya’ni DOS format dasturi yordamida bajariladi. Kompakt diks xajmli 640 Mbaytgacha bo‘lib, unga ma’lumotlarlar oldindan yozilgan buladi. CD-ROM (Sompact Disk Read Only Memory) – asosan kompakt disklardan ukish uchun ishlatiladi CD-RW (Sompact Disk Read Writeble) – asosan kompakt disklarga yozish va ukish uchun ishlatiladi.