Tashqi sarlavha

3. To‘g‘ri va teskari kodlar. EHMda boshlang‘ich ma’lumotlar va qoniqarsiz sonlarni belgisini EHMning razryad setkasida son belgisini tasvirlash uchun katta razryadli sondan oldin qo‘shimcha belgili razryad kiritiladi. Unda musbat sonni ko‘rsatish uchun e ya’ni 0 manfiy sonni ko‘rsatish uchun 1 qiymatlar kiritiladi. EHMda sonlarni kodlashtirishda maxsus; to‘g‘ri, teskari va qo‘shimcha kodlardan foydalaniladi.

To‘g‘ri kod. Ikkilik X sonni to‘g‘ri kodda [x pr ] uni absalyut kodlashtirilgan soyiga asosan tasvirlanadi.Umuman olganda ikkilik droblangan X sonini to‘g‘ri kodga o‘tkazish formulasi quyidagicha bo‘ladi: 

agar X > O [Xpr] = { 1+X, agar X <0 

Musbat X sonning to‘g‘ri kodi [X pr ] kodlashtirilgan holda shu sonning yozuviga turlicha mos keladi: agar X=+0 , X1X2......Xpr, unda [X]pr= 0 , X1X2.......X m 

Manfiy X c oning to‘g‘ri kodi [X]pr kodlashtirilgan xolatda quyidagicha yoziladi: agar X=-O.X1X

2 ...X m , unda [X]pr=1„X1X 2 ..X m , bo‘ladi.

1 Misol: X=+0.11010 va X=-0.01010 sonlarni to‘g‘ri kodda ko‘rsating. 

[X]pr=0.11010: [X]pr=1.01010 

Shuni aytib o‘tish kerakki to‘g‘ri kodda 0 soni bir xil emas, ya’ni uchlik tenglikda 0=+0=-0,

[+0]pr=0.00.....00:   [-0]pr=1.00.....00 bo‘ladi. 

Shunday qilib to‘g‘ri kodda 0 qiymati ikkita holatda, musbat va manfiy nollar deb ataladi. To‘g‘ri kod asosan EHMda musbat va manfiy sonlarni xotirada saqlovchi moslamalarda saqlash uchun foydalaniladi.

Teskari kod. X sonlarining teskari kodi [X]tes. sifatida belgilanadi. Musbat sonlarni teskari kodi uning to‘g‘ri kodi bilan bir xil: agar X>0 bo‘lsa, unda [X]tes=[X]tug=X. Manfiy sonni teyekari kodi quyidagicha shakllanadi: 

1) Belgili razryadda bir yoziladi; 

2) Sonli razryadda birlar nollar bilan, nollar esa birlar bilan almashtiriladi. 

Shunday qilib musbat X sonining teskari kodi X=+OD0110[X] tes.=0.101 Yuga teng, manfiy son X=-0.01001 [X] tes.=1.10110ga teng bo‘ladi. Shundan kelib chiqadiki, ikkilik X sonlarining teskari kodga aylantirish formulasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi; 

agar X > O [X] tes = { 2-2 - m +X, agar X <0 

Teskari kodda musbat va manfiy kodlar bor: [+0]tes.=[+0.00.....0]tes.=0.00.....0; 

[-0]tes= [-0.00.....0]tes=10.00...0-0.00....01=1.111....11. 

EHMda maxsus kodlar (teskari va qo‘shimcha) qo‘shish jarayonini ayirish jarayoniga almangtarib beradi. Bu esa bizga qo‘shish jarayonilari hakida ma’lumotdar beradi. 

2-Misol X=+0.101 va U=-0.001 sonlari teskari kodda qo‘shilsin. 

[X]tes.= 0.101 + [X]tes.= 1.110     10.011. 

Bunda jarayon qiymati musbat, chunki belgili razryadda 0 turibdi. Qo‘shimcha kodda qo‘shish jarayonida belgili razryaddan chiqib ketgan ko‘chirish birligi chiqarib tashlanadi va kichik sonlar razryadiga qo‘shilmaydi.