Tashqi iqtisodiy faoliyatdagi transport operatsiyalari tashqi savdo yuklarini tashish shartnomalari va bazis shartlar transport va yuklash — ekspeditorlik hujjatlari

MAVZU: TASHQI IQTISODIY FAOLIYATNING TRANSPORT TA’MINOTI

Reja:

• TASHQI IQTISODIY FAOLIYATDAGI TRANSPORT OPERATSIYALARI
• TASHQI SAVDO YUKLARINI TASHISH SHARTNOMALARI VA BAZIS SHARTLAR
• TRANSPORT VA YUKLASH — EKSPEDITORLIK HUJJATLARI

Mohiyatan transport operatsiyalari tashqi savdo bitimlarini amalga oshirishni boshlaydi va tugatadi. Korxonaning eksport mahsuloti sifati qanchalik yuqori bo‘lmasin, agar transport xizmati yaxshi tashkil qilinmagan bo‘lsa, bu korxonaning ishlari yurishmasligi mumkin.

Yuklarni xalqaro tashish umumiy foydalanishdagi transportlar — dengiz, daryo, temir yo‘l, avtomobil, havo va truboprovod transportlari orqali ta’minlanadi.

Transport operatsiyalari shartnoma tayyorlashda rejalashtiriladi va uni bajarish jarayonida amalga oshiriladi.

Shartnoma tuzilguncha birinchi bosqichda:

— transport xizmatlari bozorlari konyunkturasini, tovarlar yetkazish shartlari, tarif stavkalari darajasini tahlil qilish;

— ularni keyingi oldi-sotdi shartnomasiga qo‘yish uchun transport va ba’zi sharoitlarini aniqlash, bu shartlar bajarilishini tashkil etish;

— transport operatsiyalariga tovarning shartnoma bahosida xarajatlar ulushini belgilash;

— xarajatlar sistemasida transport tutilishlarini ko‘zda tutish zarur.

Ikkinchi tashqi savdo bitimini amalga oshirish jarayonida quyidagilarni bajarish zarur:

• — tovarlar tashish shartnomalarini tuzish, ularni kerakli transport hujjatlari bilan rasmiylashtirish;

• — dengiz, daryo portlari va chegara stansiyalaridan o‘tuvchi eksport yuklari tashuvini rejalashtirish;

• — tovarni tashuvga tayyorlash;

• — yuklarni transport sug‘urtasi shartnomasini rasmiylash-tirish, sug‘urta polisini olish;

• — texnik va tovarga hamkorlik qiluvchi hujjatlarni tayyorlash va rasmiylashtirish;

• — hisob hujjatlarini tekshirish va tashuvini hisob-kitob qilish; — kerakli chegara, veterinar rasmiyatchiliklarni bajarish,

• kerakli hujjatlarni rasmiylashtirish: bojxona yuk deklaratsiyasi, kerakli sertifikatlar, bojxona yig‘inlarini to‘lash, boj, soliqlar to‘lash.

— tovarni jo‘natishga tayyorlash xarajatlari;

— yukni mamlakat ichida transport vositasiga ortish va uni chegaragacha olib borish;

— yuklarni port, stansiya, bozorlarda saqlash;

— yuklarni xalqaro transport orqali ortish va tashish;

— yuklarni transport jihatidan sug‘urtalash;

— bojxona yig‘imlari, bojlari, soliqlari; — oldi-sotdi servisi;

— yukni chet el xaridori omboriga tushirish.

Xorijiy xaridor bilan muzokara boshlashdan avval transport operatsiyalari uchun xarajatlarni hisoblagan ma’qul. Ular quyidagi to‘lovlarni o‘z ichiga oladi:

Yuk tashish shartnomasining asosiy mazmuni shundaki, tashuvchi yuk jo‘natuvchidan yukni qabul qilib, uni shartnomada ko‘rsatilgan joyga beshikast yetkazib, yukni qabul qiluvchiga topshirish majburiyatini oladi.

1978-yildagi BMTning Yuklarni dengiz orqali Tashish to‘g‘risidagi konvensiyasida o‘zgartirildi va «Gamburg qoidalari» nomini oldi.

Gamburg qoidalari quyidagilarni nazarda tutadi:

—barcha dengiz yuk tashish shartnomalarining qo‘llanilishi;

—tashuvchining yuk uning ixtiyorida bo‘lgan butun vaqt mobaynida javobgarligi;

—navigatsiya xatolari uchun tashuvchi javobgarligining istisnosini bekor qilish;

—tashuvchining yuk uchun javobgarligininng maksimal qoidalari.

Oldi-sotdi shartnomalarini tuzishda tijorat amaliyotida Inkoterms — 2020 ni qo‘llash quyidagi xususiyatlari bilan tavsiflanadi.

Sotuvchi xaridorga jo‘natish uchun eksport tovarini tayyorlab bo‘lgach, uni o‘z sherigiga jo‘natishi kerak, bunda u yuklash tartibi haqida shartnomada kelishib olingan yo‘riqnomaga rioya qilish zarur. Bunda, shuningdek, bir qator hujjatlar ham ishlatiladi: