Tashqi iqtisodiy aloqalar moddiy, moliyaviy va intellektual boyliklarining mamlakatlar o’rtasida almashinishining turli yo’nalishlari, shakllari va vositalarini ifodalovchi yaxlit tizimdir

Nazorat savollari:

1. 
   Jahon bozoriga ta'sir qiluvchi omillar nima va ular qanday guruhparga ajratiladi?
   

10. 
    Jahon bozori kon'yunkturasi nima va unga qanday omillar ta'sir ko'rsatadi?
    
11. 
    Tayyor mahsulotlar bozorida narxlarning shakllanishiga ta'sir kiluvchi omillar tizimi nimalardan iborat?
    
12. 
    Xalqaro savdoda qo'llaniladigan narxlarning qantay turlari mavjud?
    
13. 
    Jahon qayta ishlash sanoati mahsulotlari bozori qanday rivojlanish tevdentsiyalariga ega?
    

6-Mavzu. Xalqaro tovar savdosi va uni boshqarish
6.1. Xalqaro iqtisodiy munosobatlar tizimida xalqaro savdo
6.2. Xalqaro savdo, uning dinamikasi va tarkibi
6.3.Tashqi savdo siyosati. Xalqaro savdoni tartibga solish


Tayanch iboralar: xalqaro iqtisodiy munosobatlar, xalqaro savdo, tashqi savdo, tashqi savdo balansi, tashqi savdo aylanmasi


6.1. Xalqaro iqtisodiy munosobatlar tizimida xalqaro savdo
Turli mamlakatlar o'rtasida tovarlar va xizmatlarni sotib olish va sotish jarayonini ifodalovchi xalqaro savdo xalqaro iqtisodiy munosabatlarning (XIM) tarixiy jihatdan ilk shakli hisoblanadi.
Xalqaro savdo - dunyodagi barcha mamlakatlarning tashqi savdosidan kelib chiqadigan xalqaro tovar-pul munosabatlari tizimi, bu turli davlat-milliy xoʻjaliklari oʻrtasidagi tovar va xizmatlarning ayirboshlash jarayonidir.
Savdoning paydo bo'lishi mehnatning ijtimoiy taqsimoti va tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi bilan bog'liq. Qadimgi va o'rta asrlarda savdogarlar tomonidan amalga oshirilgan tashqi savdo ustunlik qildi. Kech o'rta asrlarda (XV–XVII asrlar) jahon bozorining shakllanishi bilan xalqaro savdo, savdo kapitali rivojlandi. Xalqaro savdoning rivojlanishi yangi zamon jahon iqtisodiyotini rivojlantirishning muhim omillaridan biridir. Xalqaro savdo atamasini birinchi marta XII asrda italiyalik iqtisodchi Antonio Margaretti tomonidan"Italiyaning shimolidagi xalqlarning hokimiyati» iqtisodiy risolasida qo’llagan. «Власть народных масс на Севере Италии».
Mamlakatlarning xalqaro savdoda ishtirok etishining afzalliklari:

• 
  milliy xo'jaliklarda takror ishlab chiqarish jarayonining jadallashuvi ixtisoslashuvning kuchayishi, ommaviy ishlab chiqarishning paydo bo'lishi va rivojlanishi uchun imkoniyatning yaratilishi, yangi texnologiyalarni joriy etish samaradorligini oshirish natijasidir;
  
• 
  uskunalarning ish yuki darajasini oshirish, eksport mahsulotlarini yetkazib berishni ko'paytirish ish bilan bandlikni oshishiga olib keladi;
  
• 
  xalqaro raqobat korxonalarni takomillashtirish zaruratini keltirib chiqaradi;
  
• 
  eksport daromadlaridan kelgan tushum sanoatni rivojlantirishga yo’naltirilgan kapitalni yig'ish manbai bo'lib xizmat qiladi.
  

Zamonaviy xalqaro tovarlar va xizmatlar savdosi xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimida markaziy o'rinni egallaydi. Xalqaro savdo har qanday milliy iqtisodiyot, birinchi navbatda, jahon savdo munosabatlarida faol ishtirok etishdan qo'shimcha foyda oladigan ochiq iqtisodiyot davlatlarini rivojlantirish uchun zarurdir. Tovarlar va xizmatlar xalqaro savdosi tufayli mamlakatlarning ilmiy-texnik, ishlab chiqarish, texnologik, moliyaviy o'zaro bog'liqligi mustahkamlanmoqda.
Xalqaro savdo ikki asosiy turga bo'linadi: tashqi savdo va jahon savdosi.