Tashmatov Shuhrul 11 itini не t Icli

b о b. NEOLIBERALIZM

\

1. 
   Neo liber alizmnmg umumiy xususiyatlari
   

f

• 
  Neoliberalizm keynschilik bilan deyarii bir vaqtda paydo bo‘ldi va
  

19. 
    asming 30- yillarida iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning mustaqil qarashlar majinuasidan iborat. Ilmiy nazariya va amaliy hayotda neoliberal iqtisodiy jarayonlarga davlatning ma’lum darajada aralashuvi tufayli cheklanmagan erkin raqobat g'oyasining ustuvorligiga asoslanadi. Agar keynschilik iqtisodiyotda davlatning faol aralashuvini boshidanoq zarur deb qarasa, neoliberalizm davlatning nisbatan passiv tartibga solishini qo‘llaydi. Keynschilik modellarida iqtisodiyotning turli sohalarini investitsiyalash, hukumat buyurtma va xaridlari hajmini kengaytirish, soliq siyosatini kuchaytirish bo‘yieh.a davlat chora- tadbirlari majmuasiga ustuvorlik beriladi. Bu siyosatning o‘ta keng qo'llanilish oqibatlari iqtisodiy tarixdan ma’lum bo‘lgan davlat budjeti kamomadi va inllatsiyaga olib keiishida ko‘rinadi.
    

shakllanish prinsiplaridan foydalanishni, iqtisodiyotda xususiy mulk va nodavlat tuzilmalarining yetakchi bo'lishini qo‘!laydilar.

Neoliberalizmning eng yirik markazlari Germaniya, AQSH va Angliyada vujudga kelib, shunga muvofiq Frayburg maktabi (yetakchi vakillari - V.Oyken, V.Ryobke, A.Ryustov, L.Erxard va b.), Chikago maktabi, uni «monetar maktab» deb ham ataydilar (yetakchi vakillari - L.Mizes, M.Fridmen, A.Shvari va b.), London maktabi (yetakchi vakillari - F.Xayek, L.Robbins va b.).

Fransiyada neoliberal g'oyalaming taniqli vakfflari sifatida iqtisod- chilar J.RyuefF, М.АДе va boshqalarni keltirish mumkin. Bu olimlar o‘sha davrdayoq yagona ilmiy-amaliy platformani ishlab chiqish uchun harakat bosliladilar. 1938-yili Parijdagi konferensiyada neoliberalizm­ning asosiy prinsiplari xalqaro ko‘lamda e’lon qilindi. Bu neoliberallar- ning yig'ilishi (forumi) «Lippman kollokviumi» deb ham ataladi. Bu- ning sababi shuki, o‘shayili amerikalikiqtisodchi A. Uolter Lippman «Erkin shahar» kitobini e’lon qildi va undagi g‘oyalar neoliberal prin- siplar bilan hamohangdir. Parijdagi qo ‘ llab-quwat Langan neoliberal umumiy prinsiplaming mohiyati shundan iboratki, davlatlar erkin raqobat qoidalarini qaytarishga g'amxo'rlik qШshlari va ulami barcha xo'jalik subyektlari tomonidan bajarilishini ta’minlashlariga ko'maklashuvi so'raladi. Bu hujjatda xususiy mulk ustuvorligi sharti, bitimlar erkinligi va bozorlar erkinligi davlat yo'li bilan faqat ekstremal (urush, stixiyali ofat, falokat va b.) holatlardagina qayta ko'rilishi mumkin deb hisoblanadi.

2. 
   Ijtimoiy bozor xo‘jaligi konsepsiyasi
   

2. 
   Jahon urushidan so⁽ng neoliberalizm prinsiplari dastlab G‘arbiy Germaniya (GFR) da amaliy jihatdan muvaffaqiyati tatbiq etildi. Bu yerda 1948-yildan boshlab bu g'oyalar Adenauer-Erxard davlat doktrina&i statusiga aylantirildi. NeoliberaJizmning taniqli nemis nazariybtchilari V.Rebke, A.Ryustov va boshqalar ozodlik va insonparvarlik bahonasida monopolizm vujudga kelishining barcha ^rmi&hlarini tanqidiga boshchilik qildilar. V.Oyken va uning safdoshlari Rrayburg univeratetida 1948-yildan «Ordo» nomli yillik to'plamni chiqara boshladilar, bu jumal barcha davlatlar uchun neoliberalizning nazariy minbari rolini o'ynaydi. V.Oyken tomonidan tanlangan «Ordo» so‘zi yig‘ma bo‘lib, erkin bozor xo'jaligming «tabiiy tizimi» ma’nosim bemvchi itriazmcttiga cui. VittiflvztkitrtTi mfrr? Оштштуа fofanrasi maktabi» ta’siri ostida hatto «Ordoliberalizm» deb atala boshlandi.