Ташкилотларида асосий воситалар

2.2.2-жадвал Чироқчи тумани “Эски анҳор” Ирригация тизими бошқармасида актив ва пассив фондлар таҳлили.

Кўрсаткичлар	2014 йил		2015 йил		Фарқи
	Сумма	%	Сумма	%	Сумма	%
Жами асосий воситалар	3 655 517 812,4	100	4 686 561 298,6	100	1 031 043 486,2	*
Шу жумладан, актив асосий воситалар	3114501176,2	85,2	4 429 750 953	94,5	+1315249776,8	+9,3
Пассив асосий воситалар	541016636,2	14,8	256 810 345,6	5,5	-284206290,6	-9,3

2.2.2-жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, Чироқчи тумани “Эски анҳор” Ирригация тизими бошқармасида жами асосий воситалар таркибида актив фондлар улуши 85,2 фоиздан 94,5 фоизга ўзгарган, яъни 2015 йилда асосий воситаларнинг актив қисми 2014 йилга нисбатан 9,3 фоизга ошган. Бу кўпайиш ҳисобига асосий воситаларнинг пассив қисми камайган.
Асосий воситаларнинг 2014 йилга нисбатан мутлоқ ўзгариши
+1031043486,2 минг сўмни ѐки 28,2 фоизга (1031043 486,2/3 655 517 812,4*100) ташкил этган.

Тезлашган амортизация ажратмалари ва уларни фонд қийматига таъсири.

Корхона амортизация сиѐсати бевосита давлат амортизация сиѐсати асосида белгиланади. Унинг муҳим услубларига қуйидагилар киритилади:

• 
  тенг улушларда, амротизация нормаларидан келиб чиққан ҳолда эскириш хисоблаш;
  
• 
  қолдиқ усулда эскириш хисоблаш;
  
• 
  ишлаб чиқариш ҳажмига мувофиқ эскириш хисоблаш;
  
• 
  кумулятив усулда эскириш хисоблаш;
  

Ҳозирда Ўзбекистон Республикаси миллий хисоб тизимида амортизация хисоблашнинг асосан иккита усулидан фойдаланилмоқда.

• 
  Тенг улушларда амортизациянинг қатъий нормаларида эскиришни хисоблаш;
  
• 
  Тешлаштирилган, амортизациялашнинг қатъий нормаларини икки марта оширилган ҳолатида эскиришни хисоблаш усули.
  

Амортизациянинг у ѐки бу усулининг қўлланилиши албатта асосий воситаларнинг техник ҳолатига таъсир этади.
Жумладан, тезлаштирилган усулда амортизация нормаларига ўтиш асосий фондларни янги асосий фондлар билан алмаштиришнинг молиявий таъминоти ва уларнинг манавий эскиришдан сақланиш имконини берибгина қолмай билки маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш, ишлаб чиқариш самарадорлигини ўстириш имконини ҳам беради.
Асосий фонларнинг техник ҳолатининг таҳлили.
Асосий воситаларнинг ҳолат кўрсаткичларига қуйидагилар киритилади:

• 
  Асосий воситаларнинг яроқлилик даражаси;
  
• 
  Асосий воситаларнинг эскириш даражаси;
  

Яроқлилик даражаси асосий воситаларнинг эскириш қийматини уларнинг бошланғич қийматига бўлиш орқали;
Эскириш даражаси асосий воситаларнинг эскириш қийматини уларнинг бошланғич қийматига бўлиш асосида аниқланади.
Яроқлилик ва эскириш коэффицентлари йиғиндиси коэффицентда 1 га, фоизда 100 га тенг бўлади.
Асосий воситаларнинг ҳолат кўрсаткичларига қараб уларнинг техник ҳолатига баҳо берилади ва уларни тартиблаш бўйича бошқарув қарорлари қабул қилинади.
Асосий воситаларнинг ҳолатини ўрганишда корхона амортизация сиѐсатига, асосий воситаларнинг манавий эскирганлик даражасига, фойдаланишдан олиб қўйилган асосий воситалар ҳолатига муҳим эътибор қаратилади.
Асосий воситаларнинг ҳолат кўрсаткичлари уларнинг харакат кўрсаткичлари билан тўлдирилади. .( 2.2.3-жадвал)