Ташкилотларида асосий воситалар

2.2.4-жадвал Чироқчи тумани “Эски анҳор” Ирригация тизими бошқармасида асосий воситаларнинг харакат

кўрсаткичлари таҳлили.

Асосий восита лар	Асосий воситалар йил бошига қолдиғи	Янгидан қабул қилинган асосий воситалар	Чиқим қилинган асосий воситалар	Асосий воситалар йил охирига қолдиғи	Янгила ниш коэффи- центи	Чиқиб кетиш коэффи- центи
1	2	3	4	5	6=3/5*100	7=4/2*100
2014 йил	3 655 517 812,4	438 662 137,4	592 381 348,7	4 686 561 298,6	9,4	16,2
2015 йил	4 686 561 298,6	797 672 389	686 561 278	5 858 201 623,3	13,6	14,6
Фарқи	+1 031043486,2	359010251,6	94179929,3	1 171 640 324,7	+4,2	-1,6

2.2.4-жадвал маълумотлари таҳлилидан маълум бўлишича, Чироқчи тумани “Эски анҳор” Ирригация тизими бошқармасида асосий воситаларнинг харакат кўрсаткичларини ўзгартириши таҳлили шуни кўрсатадики, 2015йилда асосий воситаларнинг янгиланиш даражаси 2014 йилга нисбатан 4,2 % га ўсган. Хисобдан чиқарилган асосий воситаларнинг 2014 йилга нисбатан ўзгариши эса
-1,5 % га камайган. Бу албатта нисбатан яхши курсаткич ҳисобланади.
Таҳлилда асосий воситаларонинг янгиланиш ва чиқиб кетиш сабабларига ҳам муҳим эътибор берилади.
Асосий воситаларнинг янгиланиш манбалари:

• 
  капитал қўйилмалар ва инвестициялар;
  
• 
  хусусий капиталнинг ўсиши;
  
• 
  узоқ муддатли кредитлар ва қарзлар; Асосий воситаларнинг чиқиб кетиш сабаблари:
  
• 
  маънавий эскириш;
  
• 
  жисмоний эскириш ва фойдаланиш учун яроқсиз ҳолатга келиши;
  
• 
  ортиқчалик;
  
• 
  сотишлар;
  
• 
  ўғирликлар, йўқотишлар ва бошқа сабаблар.
  

Корхона (фирма) нинг асосий воситалар билан таъминланганлик ѐки қуролланганлик даражаси деб, ишлаб чиқаришнинг меъѐр даражасида меҳнат воситалари билан таъминланганлигига айтилади.
Аввало, корхона (фирма) нинг меҳнат воситалари билан таъминланганлигида қуйидаги жиҳатларини фарқлаш лозим.

• 
  Ўзига тегишли бўлган меҳнат воситалар хисобига таъминланиш;
  
• 
  Ижарага олинган меҳнат воситалари хисобига таъминлаш.
  

Демак, корхона ҳар иккала ҳолатда ҳам асосий воситалар билан таъминланганликнинг меъѐр кўрсаткичларига эга бўлиши мумкин.
Асосий воситалар билан таъминланганлик таҳлилида корхона (фирма) да асосий воситаларнинг режага ва ўтган йилларга нисбатан мутлоқ ва нисбий ўзгаришларига баҳо берилади.
Асосий воситалар билан қуролланганлик кўрсаткичлари сифатида битта ишчига тўғри келадиган меҳнат воситалари, иш ўрни, майдоннинг асосий воситалар билан қуролланганлик даражаси аниқланади. Асосий воситалар билан қуролланганлик даражаси унинг самарадорлик кўрсаткичларини ўрганиш асосида тўлдирилади, яъни корхона фаолиятига фақат миқдор кўрсаткичлар орқалигина эмас балки сифат кўрсаткичларини ҳам ўрганиш асосида баҳо берилади.
Фонд қайтимининг динамикаси ва унга ташкилий техникавий омиллар таъсирининг таҳлили.
Асосий воситалардан фойдаланиш ва уларнинг самарадорлигига баҳо бериш Молиявий ва бошқарув тaҳлилининг зарур шартларидан бири хисобланади.
Асосий воситаларнинг самарадорлик кўрсаткичлари корхона хўжалик фаолиятига баҳо беришнинг муҳим кўрсаткичларидан бири сифатида олинади. Уларнинг қаторига қуйидагиларни киритиш мумкин.