Ташкентская Медицинская Академия Ургенческий филиал

Kimyoviy xossalari.

• Kimyoviy xossalari.
• Fenollarda reaksiyaga kirisha oladigan gid-roksil gruppa bor. Uning benzol halqasiga bevosita bog‘langanligi fenolning aromatik xossasi yanada kuchliroq bo‘lishiga olib kela-di. Shunga ko‘ra kislorod atomining erkin elektronlar jufti aromatik halqani p-elektron-lari bilan o‘zaro ta’sirlashadi. Bunday o‘zaro ta’sirlashish natijasida erkin elektronlar jufti aromatik halqa tomon siljiydi, aromatik halqa elektron bulutining zichligi ortadi.

Gidroksil gruppa kislorod atomining elektron bulutining zichligi kamayishi oqibatida vodorod atomini dissotsilanishi osonlashadi.

• Gidroksil gruppa kislorod atomining elektron bulutining zichligi kamayishi oqibatida vodorod atomini dissotsilanishi osonlashadi.

Fenollarning kislotali xossalari spirtlarniki-ga va suvnikiga qaraganda kuchli, karbonat kislotaga va karbon kislotalarga qaraganda kuchsiz.

• Fenollarning kislotali xossalari spirtlarniki-ga va suvnikiga qaraganda kuchli, karbonat kislotaga va karbon kislotalarga qaraganda kuchsiz.
• Sirka kislotaning dissotsilanish doimiysi 1,8•10‒5, karbonat kislotaniki 4,9•10‒7, fenolniki 1,3•10‒10 va suvniki 1,8•10‒14. Shuning uchun fenollar o‘yuvchi natriy eritmasi bilan reaksiyaga kirishib, fenolatlar hosil qiladi, ammo natriy karbonatdan karbonat angidridni siqib chiqara olmaydi.

• Karbonat kislota fenolatlarga ta’sir etgan-da fenol hosil bo‘ladi:
• C6H5‒OH + NaOH → C6H5‒ONa + H2O
• C6H5‒ONa + CO2 + H2O → C6H5OH + NaHCO3

1. Spirtlardan farqli ravishda fenollar faqat ishqoriy metallar bilan emas, balki ishqorlar bilan ham reaksiyaga kirishadi:

• 1. Spirtlardan farqli ravishda fenollar faqat ishqoriy metallar bilan emas, balki ishqorlar bilan ham reaksiyaga kirishadi:
• 2C6H5‒OH + 2Na → 2C6H5‒ONa + H2↑
• C6H5‒OH + NaOH → C6H5‒ONa + H2O
• 2. Fenolni oddiy efirlarini olish uchun amalda fenolatlarga alifatik yoki aromatik galogenli hosilalar mis kukuni katalizatorligida ta’sir ettiriladi.
• C6H5‒ONa + I‒C2H5 → C6H5‒O‒C2H5 + NaI
• C6H5‒ONa + I‒C6H5 → C6H5‒O‒C6H5 + NaI

Fenol oksidlanganda, dastlab gidroxinon, so‘ngra benzoxinon hosil bo‘ladi:

• Fenol oksidlanganda, dastlab gidroxinon, so‘ngra benzoxinon hosil bo‘ladi:

Pirokatexin.

• Pirokatexin.
• Suyuqlanish temperaturasi 10°C, qaynash temperaturasi 245°C bo‘lgan ikki atomli fenol. U ochiq havoda qorayib qoladi. Ko‘pchilik o‘simliklar tarkibida uchraydi. Kotexa deb ataluvchi smola quruq hay-dalganda pirokatexin haydalib chiqqan, bu moddani pirokatexin deyish ham shundan olingan. Uning gvayakol deb ataluvchi monometil efiri ko‘p tarqalgan.

Rezorsin.

• Rezorsin.
• Rezorsin — tabiatda topilgan emas, u dimetilsulfokislotalarni ishqorlar ishtiro-kida suyuqlantirib olinadi, turli qimmat-baho bo‘yoqlar sintez qilishda, tibbiyotda dezinfeksiyalovchi modda sifatida ishla-tiladi. Rezorsin temir(III)xlorid ta’sirida binafsharang hosil qiladi.

Gidroxinon (suyuqlanish temperaturasi 170°C) — tabiatda ko‘pchilik o‘simlik-larning tarkibida bo‘ladigan arbutin glikozidi holida uchraydi:

• Gidroxinon (suyuqlanish temperaturasi 170°C) — tabiatda ko‘pchilik o‘simlik-larning tarkibida bo‘ladigan arbutin glikozidi holida uchraydi:

Arbutin glikozidi gidrolizlanganda gidroxinon hosil bo‘ladi. Texnikada gidroxinon xenonni qaytarish yoki p-xlorfenolga yoxud p-dixlor benzolga 200°C da bosim ostida mis kataliza-tori ishtirokida o‘yuvchi natriy eritmasi ta’sir ettirish yo‘li bilan olinadi.

• Arbutin glikozidi gidrolizlanganda gidroxinon hosil bo‘ladi. Texnikada gidroxinon xenonni qaytarish yoki p-xlorfenolga yoxud p-dixlor benzolga 200°C da bosim ostida mis kataliza-tori ishtirokida o‘yuvchi natriy eritmasi ta’sir ettirish yo‘li bilan olinadi.

• Etiboringiz uchun rahmat!