Tash mau no’kis filiali “Agranomiya” fakulteti “Jipekshilik” talim bag’dari 2-kurs student Japaqova Qundizdin’ Tut teregi biologiyasi paninen “O’z betinshe” jumisi

2-MAVZU. MEVA VA REZAVOR MEVA O’SIMLIKLARINING BIOLOGIK VA MORFOLOGIK XUSUSIYATLARI

REJA: 1.Meva ekinlarining kelib chiqishi, botanik ta`rifi va biologik xususiyatlari 2. Meva ekinlarining guruhlanishi 3. Meva ekinlarining morfologik tuzilishi 4. Daraxtlarning er ustki qismlari

1.Meva ekinlarining kelib chiqishi, botanik ta`rifi va biologik xususiyatlari.

• Dunyo bo’yicha meva va rezavor-meva ekinlarining 50 ga yaqin oilasi, 200 ta turkumi, 1000 dan ortiq turi va juda ko’p tur xillari mavjud. Xar bir madaniy turning ko’plab navlari (masalan, olma, nok, o’rik, shaftoli kabilarning bir necha minglab navi) bor va mevachilik asosan er sharining shimoliy qismida yaxshi rivojlangan.

• Akademik N.İ.Vavilov raxbarligida olib borilgan ilmiy tadkiqotlar natijasida ko’pchilik meva, rezavor - meva ekinlarining vatani Markaziy Osiyo, Kavkaz orti davlatlari, Xitoy, Xindiston, Birma, Eron, va O’rta er dengizi soxillari ekanligi aniqlangan.
• Ma`lumotlarda keltirilishicha meva daraxtlari Markaziy Osiyo, Kavkaz orti davlatlarida, Suriya, Mesopotamiya, Misrda 2-5 ming yillar davomida madaniylashtirilib kelmoqda.

• Olma, nok, olxuri, shaftoli, o’rik, zaytun va anor daraxtlari 4 ming yildan ortiq, gilos, olcha va limon 2 ming yildan ortiq, apelsin va rezavor mevalar 2 ming yilga yaqin madaniylashtirilib, eqilib kelmoqda.
• O’zbekistonda meva va rezavor-meva ekinlarining 108 ta turi uchraydi, 73 ta turi madaniylashtirilgan bo’lib, shundan 25 ta turi keng tarqalgan.
• Meva daraxtlarini o’ziga xos yana bir xususiyati shundaki, deyarli xamma madaniy meva daraxtlari payvandlash (asosan ko’rtak payvand) yuli bilan ko’paytiriladi.

• O’zbekiston tog’li xududlarida yong’oqli meva bog’lari tashkil qilinib, ularning maydoni 32 ming gektardan ortiq. Shundan 27 ming gektari (84 %) payvandlanmagan. Madaniy yong’oqzorlar maydoni umumiy yong’oqzorning 16 % ini tashkil qiladi.
• O’zbekistonda 2500 gektar bodomzor bo’lib, shundan 1500 gektar maydondagisi yovvoyi (payvandlanmagan) bodomzorlardir. Toshkent viloyatining Bustonlik tumanida 1500 gektardan ziyodrok yovvoyi olmazorlar bo’lib, ular dengiz satxidan 1200-1300 m balandlikda o’sadi.