Tasdiqlayman” yoib direktor o’rinbosari: Yo. Xolmurotov

11-Mavzu: Tejamkorlik - farovonlik garovi
Xalkimiz azaldan oila va jamiyat farovonligini tejamkorlikda deb bilgan va xar kanday ne’matning kadriga yetishni xayotning bosh tamoyili deb xisoblagan.

Bugungi rivojlangan asr kishilari xayotini zangori olov sanalgan tabiiy gaz, elektr energiyasi va toza ichimlik suvisiz tasavvur etib bulmaydi, albatta. Yer yuzida insoniyat sonining ortishi, rivojlangan texnologiyalar zamonida ushbu manbalarga nisbatan extiyojning ishlab chikarish kulamidan ortib ketganligi sir emas. Bu esa, uz navbatida, ushbu ne’matlardan tejab foydalanishni takozo etmokda. Elektr energiyasi - charoG’on xayot demak.

Mamlakatimizda ijtimoiy-iktisodiy rivojlanishning muxim omili bulgan energetika tizimini modernizatsiya kilish, soxaga zamonaviy texnologiyalarni tatbik etish, mukobil manbalardan kengrok foydalanish borasida izchil isloxotlar olib borilayapti. Buning uchun zarur tashkiliy- xukukiy shart-sharoitlar yaratildi. Xususan, “Elektr energetikasi tuG’risida”gi va “Energiyadan okilona foydalanish tuG’risida”gi Uzbekiston Respublikasi konunlari xamda boshka bir kator xukukiy xujjatlar kabul kilindi. Natijada elektr va issiklik energiyasi ishlab chikarish sur’atini oshirish, bu jarayonda ishlatiladigan tabiiy resurslar sarfini kamaytirishga erishish barobarida, mukobil energiya manbalaridan foydalanish darajasi takomillashtirilayotgani dikkatga sazovordir.Tejamkorlikka karatilgan isloxotlar izchil davom ettirilayapti. Uzbekiston Respublikasi Iktisodiyot vazirligi xamda Jaxon banki xamkorligida xayotga tatbik kilinayotgan “Sanoat korxonalarida energiya samaradorligini oshirish” loyixasi, ayniksa, tizimdagi yangilanishlarning mantikiy davomi buldi. OchiG’ini aytish kerak, sanoat iktisodiyotimizning elektr energiyadan tejab-tergab foydalanish talab etilayotgan eng muxim jabxasi xisoblanadi. Xisob-kitoblarga karaganda, yurtimizda ishlab chikariladigan yalpi elektr energiyasining kariyb 40 foizi, tabiiy gazning 20 foizi, neftь maxsulotlarining esa 6 foizi mazkur soxaga yunaltiriladi. SHu ma’noda, soxada tejamkor texnologiyalarning izchil kullanilishi energiya sarfini keskin kamaytirish imkonini berishi, shubxasiz. AnikroG’i, bu kursatkichni urta va kichik korxonalarda 19-24 foiz, yirik korxonalarda 7-16 foiz, tog’-kon, kimyo, mashinasozlik, tukimachilik va G’isht ishlab chikarish tarmoklarida esa 20 foizgacha pasaytirish mumkin ekan. Jaxon banki mutaxassislarining taxlili natijalari xam buni tasdiklab turibdi. Unga kura, sanoatda energiya sarfini 15 foiz kiskartirish evaziga 2022 yildan keyingi un yillikda 7,7 mlrd. AKЩ dollari (yalpi ichki maxsulot xajmining 1,2 foizigacha) mikdorida mablaG’ iktisod kilib kolinishi mumkin. Yurtimizda bu muxim masalaga aloxida e’tibor karatilayotganining boisi xam shunda.CHindan xam, sanoat korxonalarida innovatsion ishlanmalar, zamonaviy texnologik uskunalarning kullanilayotgani kutilgan samaralarni bermokda. Uzokka bormaylik, 2002 — 2010 yillar mobaynida iktisodiyot tarmoklarida solishtirma energiya iste’moli kariyb 50 foizgacha pasaydi.Keyingi yillarda energiyani tejash rejalari joriy etilayotgani aloxida dikkatga sazovordir. Bunda 1997 yilda kabul kilingan “Energiyadan okilona foydalanish tyG’risida”gi Uzbekiston Respublikasi Krnuni xukukiy asos bulib xizmat kilayapti. Ushbu xujjatning 13-moddasida yiliga 6 ming tonna shartli yokilG’i yoki ming tonnadan ortik motor yokilG’isiga teng energiya resurslarini sarflaydigan korxona, muassasa va tashkilotlarda majburiy energetika tekshiruvlari utkazilishi belgilab kuyilgan. Buni amalga oshirish tartibi esa Vazirlar Maxkamasining 2006 yil 7 avgustdagi 164-sonli karori bilan tasdiklangan.

Dozirgi kunda respublikamizda tegishli tashkilot tomonidan energetika tekshiruvlari amalga oshirib kelinayapti. Tekshiruvdan utmagan yoki talabga javob bermaydigan kurilmalardan foydalanish xolatlari aniklangan takdirda, darxol zaruriy chora-tadbirlar, xatto ma’muriy javobgarlik choralari xam kullanilmokda. Bundan kuzlangan maksad bitta: u xam bulsa, elektr energiyasidan samarali foydalanib, iktisodiyot rakobatbardoshligini oshirish xamda tejalgan kimmatbaxo resursni boshka maksadlarda foydalanishga yunaltirishdir.

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Atrof-muxit muxofazasi va tarakkiyot xalkaro komissiyasining xisobotida “Kelajakning rivojlanishi, ravnaki shunday energiyalardan foydalanish shakli, ya’ni atrof-muxit xolatiga zarar yetkazmaydigan, xavfsiz, kafolatlangan, doimiy usib, tiklanib boruvchi va foydalanish imkoniyati mavjud bulgan energiyalarga boG’lik bulib koladi”,- deya kayd etilgani sayyoramizda bu yunalishga aloxida e’tibor bilan karalayotganligidan dalolatdir.

Mukobil energiya manbalaridan biri, bu — kuyosh energiyasi xisoblanib, yilning asosiy kismi ochik va issik bulishi nazarda tutilsa, Uzbekiston undan foydalanish buyicha katta imkoniyatlarga egaligi oydinlashadi. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, kuyosh issiklik kozonlari tabiiy gazni ishlatishni 60 foizgacha kamaytiradi. AnikroG’i, keng kullaniladigan energiya manbalariga nisbatan 50 — 70 foiz arzonga tushadi. Bundan tashkari, nafakat kish oylarida, balki yil davomida iste’molchilarning issik suvga bulgan extiyojini kondirish uchun bunday uskunalardan foydalanish yukori samara berishi amalda isbotlangan.

Kayd etish kerakki, nafakat iktisodiyotimiz tarakkiyoti, balki axoli turmush sharoitining yaxshilanishi xam kup jixatdan elektr energiyasi bilan boglik. SHuning uchun jamiyatimiz xayotining barcha buginida unga nisbatan munosabatni tubdan uzgartirish, axoli urtasida, ayniksa, yoshlarimiz tarbiyasida elektr energiyadan foydalanishda yangicha munosabatni shakllantirish bizning vazifamizdir.