Tasdiqlayman” Yangiqo’rg’on tumani 1-son kasb-hunar maktabi direktori N. U. Mirzakarimov “

Mavzuga doir nazariy savol va amaliy topshiriqlar
1.Jismga taʼsir etuvchi kuch momentlari qanday qoida asosida qoʼshiladi.
2.Aylanish oʼqiga ega boʼlgan jismlarning muvozanatiga doir misollar keltiring.
3.Polistpastda koʼchmas bloklar soni ortib borsa,uning kuchini orttirib berish kattaligi qanday oʼzgaradi?

19-mavzu. AYLANMA HARAKAT DINAMIKASI
Reja:
1.Markazdan qochma kuch .
2.Aylanma harakat dinamika qonunlari.
3.Inersiya momenti.
4.Aylanma harakatda saqlanish qonunlari
Siz ko‘pgina jangari fil mlarni tomosha qilganingizda, haydovchi avtomobil rulini keskin yon tomonga burganida mashina ag‘darilib ketganligini ko‘rgansiz. Sirkda motosiklchining devor bo‘ylab yurganligini ham ko‘rganlar bor.Shunday tajriba o‘tkazib ko‘raylik. Chelak ichiga ozgina suv solib, uni vertikal tekislikda aylantiraylik. Chelak aylanish davomida yuqori nuqtadan o‘tayotganda chelakdagi suv to‘kilmasdan o‘tadi.
Yuqorida keltirilgan misollardan mashinani ag‘daruvchi, motosiklchini devorga siqib turuvchi va chelakdagi suv og‘irligini muvozanatlovchi kuch mavjudligi kelib chiqadi.


Markazdan qochma kuchni aylanuvchi jismlarda hamda jism harakati davomida burilishi zarur bo‘lgan hollarda hisobga olinadi.Xuddi shunday yo‘lning burulish qismlarida markazga intilma kuch ta’sirida vertikal holatdan og‘ish kuzatiladi. Jismni ixtiyoriy harakatini ko’rganda uni ikki asosiy harakat — ilgarilanma va aylanma harakatlarning yig’indisisifatida qarash mumkin, ya’ni umumiy ko’chish:

S S_ilg S_ayl. (7.1)

Kattiq jismning bundayharakatini yassi harakat deyiladi. SHunga ko’ra qattiq jism tezligini shunday yozish mumkin:

V V_ilg V_ayl , (7.2)

bu yerda –V_ilg ,V_aylilgarlanma va aylanma harakat tezligi. Aylanish jarayonida har xil nuqtalarda har xil bo’ladi: