Tasdiqlayman” Tabiiy fanlar fakulteti dekani

Javob: 26.7 g benzol, 4.7 g fenol va 18.6 g anilin.
6-masala.
11.2 g nitrometanni yoqish uchun necha mol kislorod sarf bo‘ladi?
Masala yechimi:
Dastlab reaksiya tenglamasini yozib olamiz:
11.2 x
2CH₃NO₂ + 1.5O₂ → 2CO₂ + N₂ + 3H₂O
112 1.5
x = _{ } = 0.15 mol
Javob: 0.15 mol O₂ sarflngan.

IV BOB. TEST SAVOLLAR.

1. 
   18 g etil amin bilan 21.9 g vodorod xlorid o‘zaro ta’sirlanishishi natijasida necha gramm tuz hosil bo‘ladi va necha gramm qaysi moddadan ortib qoladi?
   

1. 
   32.6 g tuz va 7.3 g HCl
   
2. 
   34.2 g tuz va 6.2 g etil amin
   
3. 
   47.75 g tuz va 5.9 g HCl
   
4. 
   36.4 g tuz va 7.6 g etil amin
   

2. 
   35.4 g propil amin bilan 18.25 g vodorod xlorid o‘zaro ta’sirlanishishi natijasida necha gramm tuz hosil bo‘ladi va necha gramm qaysi moddadan ortib qoladi?
   
   1. 
      32.6 g tuz va 7.3 g HCl
      
   2. 
      34.2 g tuz va 6.2 g HCl
      
   3. 
      47.75 g tuz va 5.9 g propil amin
      
   4. 
      36.4 g tuz va 7.6 g propil amin
      
3. 
   Etilamin va etanning aralashmasi yetarli miqdordagi kislorodda yondirilganda hosil bo‘lgan 35.84 l (n.sh) gazlar aralashmasining hajmiy jihatdan 12.5 % ini N₂ tashkil etsa, dastlabki aralashmaning massasini toping.
   
   1. 
      27 b) 36 c) 42 d) 29
      
4. 
   Metan va etilaminning aralashmasi yetarli miqdordagi kislorodda yondirilganda hosil bo‘lgan 22.4 l (n.sh) gazlar aralashmasining hajmiy jihatdan 10 % ini N₂ tashkil etsa, dastlabki aralashmaning hajmini (l) toping.
   
   1. 
      36 b) 15.58 c) 14.67 d) 4.29
      
5. 
   Metilamin, etilamin va metandan iborat 17.92 l (n.sh) aralashma yondirilganda 6.72 l (n.sh) azot va 22.4 l (n.sh) karbonat angidrid hosil bo‘ldi. Boshlang‘ich aralashmadagi metanning hajmiy ulushini (%) aniqlang.
   
   1. 
      36 b) 46 c) 25 d) 49
      
6. 
   Metilamin, etilamin va metandan iborat 35.76 l (n.sh) aralashma yondirilganda 16.8 l (n.sh) azot va 71.68 l (n.sh) karbonat angidrid hosil bo‘ldi. Boshlang‘ich aralashmadagi metanning hajmiy ulushini (%) aniqlang.
   
   1. 
      36 b) 46 c) 25 d) 33.33
      
7. 
   Reaksiya unumi 80 % bo‘lganda 45.6 g anilindan tribrom anilin olishda ajralib chiqadigan gazni neytrallash uchun 20 % li natriy gidroksid eritmasidan (p = 1.2 g/ml) necha ml sarf bo‘ladi.
   
   1. 
      250 b) 200 c) 300 d) 350
      
8. 
   Reaksiya unumi 75 % bo‘lganda 55.8 g anilindan tribrom anilin olishda ajralib chiqadigan gazni neytrallash uchun 20 % li natriy gidroksid eritmasidan (p = 1.2 g/ml) necha ml sarf bo‘ladi.
   
   1. 
      250 b) 315 c) 300 d) 350
      
9. 
   Benzol, fenol va anilindan iborat 80 g aralashmaga ishqor eritmasi qo‘shilganda aralashma massasi 18.8 g ga kamaydi. Qolgan eritmaga HCl qo‘shib chayqatilganda 51.8 g tuz hosil bo‘ldi. Dastlabki aralashmadagi moddalarning massasini (g) mos ravishda aniqlang.
   
   1. 
      14.5, 18.8, 36.5
      
   2. 
      14, 18.8, 42
      
   3. 
      24, 18.8, 37.2
      
   4. 
      24, 18.8, 32.4
      
10. 
    Benzol, fenol va anilindan iborat 132.9 g aralashmaga ishqor eritmasi qo‘shilganda aralashma massasi 56.4 g ga kamaydi. Qolgan eritmaga HCl qo‘shib chayqatilganda 64.75 g tuz hosil bo‘ldi. Dastlabki aralashmadagi moddalarning massasini (g) mos ravishda aniqlang.
    
    1. 
       25, 56.4, 36.5
       
    2. 
       41, 56.4, 42
       
    3. 
       30, 56.4, 42
       
    4. 
       30, 56.4, 46.5
       

XULOSA
Mavzuga oid oʻquv va oʻquv uslubiy adabiyotlar oʻrganildi va tahlil qilindi.
Azotli organik birikmalar mavzusi boʻyicha masalalar va ularning yechimi tahlil qilindi.
Xulosa qilib aytganda, nitrobirikmalar – molekula tarkibidagi C atomi nitrogruppa –NO₂ bilan bevosita bog‘langan birikmalardir. To‘yingan nitrobirikmalar CnH_2n+1NO₂ yoki R – NO₂ umumiy formula bilan ifodalanadi. Nitrobirikmalar erituvchi sifatida, aldegid, kislota, keton va boshqalar olishda, portlovchi moddalar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Ammiak molekulasidagi bitta, ikkita yoki uchala vodorod atomlari uglevodorod radikallariga almashinishidan hosil bo‘lgan organik moddalar aminlar deyiladi. NH₂-gruppa amino gruppa, ikkilamchi aminlardagi =NH – gruppa iminogruppa deb ataladi. Amin molekulasidagi radikallar bir xil yoki har xil bo‘ladi. Uglevodorod radikalining tabiatiga qarab aminlar alifatik (to‘yingan va to‘yinmagan), alisiklik, aromatik, geterotsiklik radikallarga bo‘linadi.