Tasdiqlayman” o ’quv ishlar bo’yicha prorektor V b. R. G’. Jumayev

Fakultet dekani v.v.b.: J.Jo’rayev

BuxDU o’quv metodik Kengashi raisi __________________________

BuxDU o’quv metodik Kengashi bayonnomasi ___________________

BuxDU ARM rahbari ________________________________________

MUNDARIJA

Т/R	O’quv uslubiy majmua elementlari	betlar
1	Ma’ruzalar matni
2	Amaliy mashg’ulotlar va (yoki) seminar mashg’ulotlari uchun materiallar
3	Mustaqil ta’lim mavzularini o’zlashtirish bo’yicha zarur uslubiy ko’rsatmalar
4	Glossariy
5	Ilovalar - fan dasturi - ishchi dastur - tarqatma materiallar - testlar - baholash mezonlari va fanni o’rganish bo’yicha boshqa materiallar

SO’Z BOSHI

O’rta Osiyo tarixini o’rganishda ajdodlarimiz qo’li bilan yaratilgan tasviriy san’at hamda ornamentning noyob namunalari: rasmlar, haykaltaroshlik buyumlari, me’moriy inshootlar, uy-ro’zg’or buyumlari va ulardagi bezaklar muhim o’rin tutadi. Ibtidoiy davrdayoq tasviriy san’at va ornament ijtimoiy hayotda muhim o’rin egallay boshladi. Odamlar sopol buyumlar va taqinchoqlarga turli o’simliksimon naqshlar chizdilar. Turli xil marosimlarni o’tkazishga mo’ljallangan yirik g’orlarga, qoyatoshlarga diniy marosimlarni, ov va hayvonlar bilan olishuv jarayonlarini o’z davrlariga xos mahorat bilan tasvirladilar.

Antik davrga kelib, yirik maqbaralar, saroylar qurish, ularni bezashga katta ahamiyat berila boshlandi. Devoriy suratlar, monumental relyef va haykallarda hukmdorlar, afsonaviy qahramonlar faoliyati ulug’lanadi. Odamlar tabiat kuchlariga sig’inishdan asta-sekin ilohiy kuchlarga – xudolarga sajda qila boshladilar. Ularga atab hashamatli ibodatxonalar, monumental haykallar yaratdilar, mahobatli rasmlar chizdilar. Bu bezaklar ibtidoiy davr san’atidan ancha farq qilib, rivojlanishda davom etib bordi.

O’rta asrlarda markaziy osiyoliklar san’atning yangi-yangi turlarini kashf etdilar va ularni rivojlantirdilar. Rassomlar, me’morlar, bezakchilar, naqqoshlar, kandakorlar insonning his-tuyg’ulari, diniy e’tiqodlari, tabiat go’zalliklari, mahobat va hashamatni ifoda etuvchi san’at asarlarini yaratdilar. Me’morlar tomonidan qurilgan hashamatli binolar inson aqli, boy tasavvurini o’zida namoyon qilgan bo’lsa, haykaltaroshlik asarlarida insoning go’zalligi, ma’naviy olami badiiy shakllarda o’z aksini topdi. Naqqoshlik, yog’och o’ymakorligi va kandakorlik namunalari inson aql-zakovatining yuksak namunasi bo’ldi. Saroylar, masjid, madrasa va xonaqohlarda qo’li gul ustalar tomonidan tasviriy san’at va ornamentning takrorlanmas usullaridan foydalanildi. XIX asrning oxirlariga qadar milliy me’morchilik va tasviriy san’atning yuksak namunalari yaratildi. Rossiya imperiyasi bosqinidan so’ng, O’rta Osiyo hududiga milliy san’atda G’arb an’analari ham sezila boshladi. Sovet yillarida bu jarayon ancha tezlashdi. Yangi qurilgan jamoat binolari va boshqa yirik inshootlarni bezashdan deyarli voz kechildi. Rassomlar, naqqoshlar o’z iste’dodlarini sopol va chinni idishlarda, yog’ochlarda va temir buyumlarda aks ettirdilar.

Xullas, oliy o’quv yurtlari “Arxeologiya” yo’nalishi bo’yicha tahsil olayotgan talabalar uchun mo’ljallangan ushbu o’quv-uslubiy majmua O’rta Osiyoda tasviriy san’at va ornamentning vujudga kelishi, uning tarixiy bosqichlari bo’yicha nazariy hamda amaliy bilimlar berib, fan bo’yicha ko’nikma va malakaga ega bo’lishga ko’maklashadi. Har bir mavzu so’nggida berilgan nazorat uchun savollar talabalarga mustaqil ravishda fikr yuritishga, mavzu bo’yicha olgan bilimlarni takrorlash va mustahkamlashga yordam beradi.