Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Sintez
 -
narsa va hodisalarning analizda bo’lingan, ajratilgan ayrim qismlarini, 
bo’laklarini sintez yordami bilan fikran yoki amaliy ravishda birlashtirib, butun 
xoliga keltirishdir. Sintez elementlarning, narsa va hodisalarning qismlari va 
bo’laklarini bir butun qilib qo’shishdan iborat aqliy faoliyatdir. 
Analiz va sintez o’zaro bevosita mustaxkam bog’langan yagona jarayonning 
ikki tomoni bo’lib, agar narsa va hodisalar analiz qilinmagan bo’lsa, uni sintez qilib 
bo’lmaydi, har qanday analiz predmetlarni, narsalarni bir butun xolda bilish asosida 
168
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers 425-b. 
Tafakkur jarayonida fikrlash operatsiyalariga:
analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtirish,
konkretlashtirish, klassifikatsiyalash va 
 
sistemalashtirish 
kiradi. 

---

262 
amalga oshirilishi lozim. Analiz va sintez hamma vaqt o’zaro bog’liqdir. Ular 
o’rtasidagi ajralmas birlik taqqoslash bilan bog’liq bo’lgan bilish jarayonining 
o’zidayoq yaqqol namoyon bo’ladi. Analiz va sintez operatsiyasi quyidagicha akliy 
faoliyat tizimidan, tarkibiy qismlardan iborat: 
122-rasm 
Talabalarning mustaqil bilim olish faoliyatida, jumladan, konspekt tuzish, 
referat tayyorlash, seminarga hozirlik ko’rish, kurs ishi va malakaviy bitiruv ishi 
yozish kabi aqliy faoliyatning turli shakllarida avval analiz, so’ng sintez
operatsiyalaridan foydalanadilar. 
Taqqoslash
- predmetlar va ularga xos bo’lgan xususiyatlarni fikran bir-biriga 
solishtirish, umumiy va farq qiluvchi jihatlarni topish. Insonning ijtimoiy 
faoliyatida, bilimlarning o’zlashtirilishida, voqelikni to’laroq aks ettirishda bir-biriga 
o’xshash jihatlar tafovutini hamda bir-biridan farq qiladigan tomonlar o’rtasidagi 
o’xshashlikni topishdan iborat fikr yuritish operatsiyasidir. 
123-rasm 
To’planadigan bilimlar fikr yuritish orqali, mantiq yordamida anglashilsa, ular 
o’rtasidagi o’xshash va farqli alomat hamda belgilar
 
nazariy
 
takkoslash asosida 
ajratiladi. Demak, inson olayotgan keng ko’lamdagi informatsiyalar farqini fikran 
taqqoslash yordamida anglab etadi. Ba’zan turli yoshdagi kishilar uz tengdoshlari 
xarakterida, qiziqishida, yurish-turishida, muomalasida va boshqa xususiyatlarida 
o’xshashlik va tafovut borligini topadilar. 
Kishilar narsa va xodisalarni biron belgiga, alomatga asoslanib taqqoslashda 
muayyan qiyinchiliklarga uchraydilar. Shuning uchun berilayotgan ma’lumotlar 
berilgan topshirikni diqqat bilan o’qish; 
matndagi so’zlarni fikran parchalash; 
o’xshash so’zlarni ajratish, ya’ni mayda bo’laklarga bo’lish; 
o’xshash so’zlarni yaxlit xolga keltirish; 
matndagi so’zlarni fikran qabul qilish; 
gapning strukturasini tiklash va boshqalar.