Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

 
O‘ychan jimlik.
Bu muloqot jarayonida suxbatdosh gapirayotgan paytda 
yuzda mas’uliyat bilan tinglayotganday tasavvur qoldirish orqali o‘zingizning 
suxbatdan manfaatdorligingizni bildirish yo‘li. 
Agar muloqot jarayonida ishtirok etuvchi ikki jarayon - gapirish va tinglashning 
faol o‘zaro ta’sir uchun teng axamiyatini nazarda tutsak, bu jarayon 
qatnashchilarining psixologik savodxonligi va muloqot texnikasini egallashining 
axamiyatini anglash qiyin bo‘lmaydi. Shuning uchun ham psixologiyada odamlarni 
samarali muloqotga ataylab o‘rgatishga juda katta e’tibor beriladi.
Bu boradagi fanning o‘z uslubi bo‘lib, uning nomi ijtimoiy psixologik trening 
(IPT) deb ataladi.
IPT - muloqot jarayoniga odamlarni psixologik jihatdan hozirlash, ularda zarur 
kommunikativ 
malakalarni 
maxsus 
dasturlar 
doirasida 
qisqa 
fursatda 
shakllantirishdir. Eng muhimi IPT mobaynida odamlarning muloqot borasidagi 
bilimdonligi ortadi. 
Asariyat olimlarning tadqiqotlarida ko`rsatilishicha, bolaning dastlabki ijtimoiy 
ehtiyojlaridan biri – bu muloqotga nisbatan ehtiyojdir. Bolalarning kattalar bilan 
muloqotga kirishish ehtiyoji 7 yoshgacha bir nechta bosqichlar tarzida rivojlanib 
boradi: 

 
e’tibor va hayrixohlikka ehtiyoj paydo bo`ladi; 

 
kattalar bilan hamkorlik qilish ehtiyoji tug`iladi;

 
avvalgi barcha ehtiyojlarga kattalar tomonidan hurmat qilish ehtiyoji tug`iladi; 

 
maktabgacha tarbiya yoshidagi bolada atrofdagilar bilan o`zaro bir-birini 
tushunish ehtiyoji vujudga keladi. 
Professional tinglash texnikasiga quyidagilar kiradi: 
aktiv holat 
suxbatdoshga samimiy qiziqish bildirish 
o‘ychan jimlik 

---

170 
Muloqotga kirisha olmaslikning asosiy sababi - bu o`zini-o`zi ortiqcha yoki 
past baholash tufayli o`ziga va uni qurshab turgan odamlarga noto`g`ri 
munosabatdir. Buning oldini olish imkoniyatlari mavjud bo`lib, asosan quyidagilarga 
ahamiyat berish ijobiy samaralar sari yetaklaydi: 
hamkorlik faoliyatida, muloqotlar tizimi orqali muloqot jarayonining barcha 
a’zolari o`rtasida insonparvarlik munosabatlarini tashkil qilish, emotsional muhitni 
taqqoslash imkoniyatini yuzaga keltirish; 
muloqotda ichki munosabatlar tizimida har bir a’zoning qulay pozitsiyasini 
tahminlashga qaratilgan tadbirlarni amalga oshirish; 
insonning muloqot xususiyatlari, maromi, usullari, shakllari to`g`risidagi 
axborotni egallashga oid maxsus mashg`ulotlarni uyushtirish; 
shaxslararo munosabatlar va muloqot usullariga mo`ljallangan ishbilarmonlik 
o`yinlari, psixodrama, trening tizimini yaratish.
Agar biz suhbatdoshimizni yaxshi, diqqat bilan tinglasak, bu bilan biz unda o‘z-
o‘ziga xurmatni xam tarbiyalaymiz.
Demak, tinglash jarayoni ko‘pchilik tasavvur qilgani kabi unchalik passiv jarayon 
emas ekan. Uning muloqotning samarali bo‘lishidagi axamiyati nihoyatda katta. 
Chunki tinglash qobiliyati gapiruvchini ilhomlantiradi, uni ruhlantiradi, yangi fikrlar, 
g‘oyalarning shakllanishiga sharoit yaratadi. Shuning uchun ma’ruzachi 
professorning xar bir chiqishi va ma’ruzasi agar talabalar tomonidan diqqat bilan 
tinglansa, bu pedagogik muloqotdan ikkala tomon xam teng yutadi. 
Muloqot tashqi ta’sirlar, namunalar asosida o`zini-o`zi tuzatish, qayta tarbiyalash, 
shaxsiy imkoniyatini ruyobga chiqarish uchun puxta zamin hozirlaydi, komillik sari 
yetaklaydi.