Тасдиқлайман” Ўқув ишлар бўйича

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ
	МУСТАҚИЛ ИШ МАВЗУЛАРИ
	ГЛОССАРИЙ
	ТАВСИЯ ЭТИЛАДИГАН АДАБИЁТЛАР

4 – БЎЛИМ
1 – мавзу: Диққат концентрациясини экспериментал ўрганиш

Инсоннинг бирон-бир нарсани билиши, англаши ва уларни идрок этиш, хотирада сақлаш ёки бирон-бир муаммо устида мушоҳада юритиши учун онгини тўплаши ва йўналтириши лозим бўлади. Диққатн инг муҳим хусусиятлари унингтўпланиши ва йўналганлик характерига эгалигидир. Билимларни ўзлаштириш жараёнида ҳар бир руҳий жараённинг ўзига хос ўрни борлиги сир эмас. Аммо уларни яққол ва маҳсулдор натижаларга эга бўлиши кўп жиҳатдан шахс руҳиятининг шундай бўғинига боғлиқки, кўп ҳолатларда психик жараёнларнинг ривожланишида учрайдиган нуқсонлар вақтида эътибордан четда қолдирилади.

Диққатни амалий ўрганиш ва унинг натижаларини психологик таҳлил этиш шахс фаолиятини самарали ташкил этиш имконини беради. Диққатнинг назорат функцияси ҳар бир бажарилаётган вазифаларнинг оптималлик даражасига боғлиқ бўлади.Шу сабабли ҳам кўпинча ишлаш қобилияти, фаолиятнинг бир маромда ва барқарор юқори самара билан бажарилиши диққатнинг ривожланганлик даражасига боғлиқ.
Диққатнинг бошқа руҳий жараёнлардан фарқли томони шундаки, уни баҳолашда бир қатор жиҳатлари инобатга олинади. Диққатнинг психик жараён сифатида қараш ёки уни жараён сифатида эътиборга олмайдиган томонлари ҳам мавжуд.Диққатнинг психик жараён эмаслигига сабаб унинг алоҳида фаолият маҳсулига эга бўлмаслигида. Аксинча диққатни бошқа психик жараёнлар билан муносабатида жараён сифатидn”?Jju-i8o

субъектнинг бу ахборотни ўзлаштириш учун қандай қилиб онгни тўплаш имконияти билан, баҳоланади.

Ҳар хил турли стимулли шароитда диққат кўламини ихтиёрий бошқариш анча чекланган. Стимулларнинг маъноли тузилмаси эса, юқори кўрсаткичга олиб келади. Диққат кўламининг чекланганлиги сенсор-перцептив зонага тушган объектларнинг доимий ажратиб олинганлиги билан белгиланади. Ажратилмай қолган объектлар эса фон сифатида иштирок этади. Диққат йўналтирилган бир қатор объектлар бўладики, аммо уларнинг ҳаммасини ҳам танлаб бўлмайди. Фақат диққат ажрата олган қисмигина унинг танловчанлигини ифодалайди.
Диққатнинг барқарорлиги- бу субъектнинг психик фаоллик йўналишидан чалғимасдан, объект устида диққатни тўплаб тура олиши вақтига айтилади.
Диққатнинг тўпланганлиги ҳар хил чет таъсирлар шароитида субъектнинг объект устида онгини тўплаб тура олиш қобилияти билан изоҳланади.
Диққатнинг тақсимланиши субъектнинг бир вақтнинг ўзида бир неча объектга йўналганлиги ва имкониятига айтилади.Экспериментда диққатнинг тақсимланганлигини бир топшириқни бажаришда қанчалик вақт кетганлигини, айнан ушбу топшириқни бошқалари билан биргаликда бажарган шароитда қандай натижа берганлиги билан таққосланади.
Диққатнинг кўчиши деганда, бир объектдан иккинчи бир объекга, бир фаолият туридан иккинчисига ихтиёрий кўчиб ўтиши билан характерланади.
Юқорида санаб ўтилган диққат хусусиятлари функционал бирликка эга ва уларни ажратиш эса экспериментал усуллар орқалигина амалга оширилади. Шу сабабли ҳам бугунги кунда диққат хусусиятларини ўрганишда психология тармоқларида мавжуд усулларнинг бошқа фанлар усуллари билан ўзаро ҳамкорлигида амалга оширилмоқда.