Tasdi q layman

MAXSULOT ISHLAB CHIQARISH TANNARXINING

KALKULYATSIYASI

Yillik ishlab chiqarish hajmi = 250 000 t

Maxsulot kalkulyatsiya o’lchami 1 t 7-jadval

№	Sarf moddalar.	Sarflar qiymati
		1 o’lcham Maxsulot	Yillik hajmi M.so’m
1	2	3	4
1	Materiallarga doir to’g’ri sarf	32000	14720000
2	Mexnatga doir to’g’ri sarflar jumlasidan	5500	2530000
	a) i/ch ishchilari ish haqi	4400	2024000
	b) ijt. Sug’urta ajratma	1100	506000
3	Materiallarga doir yondash sarf	1500	690000
4	Mexnatga doir yondash sarf	3100	142600
5	Asosiy fondlar amartizatsiyasi	12000	5520000
6	Boshqa (ustamalar) sarflari	2600	1196000
	I/Ch tannarxi.	56700	24886000
7	Davir harajatlari umumiy sarflar	5600	2576000
	Umumiy sarflar	62300	33856000
	Foyda	10300	4738000
	Maxsulot rentabilligi	16.6
	Korxonaning ulgurji baxosi	75000	18750 000000
	Aksiz		-
	Kelishilgan (erkin sotish )baxosi 20 %	90000	41400000

Asosiy ko’rsatkichlar iqtisodiy hisobi

8- jadval

№	Ko`rsatkichlar	O’lcham	Loyixa bo’yicha
1	2	3	4
1	Yillik i/ch maxsulot hajmi a) natural ifoda b) tavar maxsuloyi qiymati .	m.so`m	250 000 18750 000000
2	1 o’lcham maxsulotining tannarxi. (i/ch sarfi)	So`m/t	56700
3	Maxsulotni erkin sotish baxosi (QQS-siz)	So`m/t	75000
4	Yillik foyda	m.so`m	4738000
5	Maxsulot rentabilligi	%	16.6
6	1 ishlovchining o’rtacha oylik ish haqi	So`m	700000
7	Ishchining o’rtacha oylik ishhaqi	So`m	1000000

BITIRUV ISHINING QISQACHA ANNOTATSIYASI

BITIRUV ISHINING QISQACHA ANNOTATSIYASI

Hozirgi zamonda texnika va texnologiya rivojlanayotgan bir paytda yoqilg‘iga bo‘lgan talab tobora ortib bormoqda. Yoqilg‘i resurslaridan unumli foydalanish yoqilg‘i ishlab chiqarish jarayonida isrofgarchilikka yo‘l qo‘ymaslik va harajatlarni kamaytirish hozirgi kunning talablaridan biridir. O‘zbekiston sharoitida neft yoqilg‘ilarni gaz yoqilg‘isiga almashtirish maqsadga muvofiqdir. Bugungi kunda yurtimizda bir nechta neft va gazni qayta ishlash zavodlari ishlab turibdi. Ular zamonaviy uskuna va qurilmalar bilan jihozlangan. Shu bilan birgalikda neft va neft mahsulotlarni saqlash va tashish texnologiyalari livojlantirish ham assosiy axamiyatlardan iboratdir.

Men bitiruv ishimni MGIZ zavodining texnologiyasi asosida loyihaladim. Bitiruv ishim oddiy va qulay ko‘rinishga, shuningdek unda ko‘rsatilgan kattaliklar va keltirilgan ma’lumotlar aniq tuzilishga ega.

Bitiruv ishi kirish qismi bilan boshlanib, unda Respublikamizda gaz va neft sohasiga qilinayotgan ishlar va bitiruv ishi mavzusiga oid ma’lumotlar keltirilib, bitiruv ishning dolzarbligi ko‘rsatilgan. Mavzuimning texnik iqtisodiy asoslash bo‘limida loyiha uchun kerak bo‘lgan barcha ko‘rsatgichlar tavsiflangan.

Loyihaning texnologik qismida texnologik jarayon tavsifi va asosiy jarayonning hisobi keltirilgan.

O‘lchash asboblari va avtomatlashtirish bo‘limida jarayonning asosiy apparatiga ketadigan kimyoviy jarayon kattaliklari avtomatlashtirilgan.

Mehnatni muhofaza qilish bo‘limida gazni qayta ishlash sexi, portlash xavfiga ega bo‘lgan korxonalardan ekanligi eslatilib, uni A kategoriyasiga kirgizilgan.

Fuqaro muhofazasi bo‘limida ishlab chiqarish jarayonida ishchi, xizmatchilar favqulotda vaziyatlarga tayyor bo‘lish, favqulotda vaziyatlar sodir bo‘lganda, ularga tayyor va ularga qarshi choralar ko‘rishni bilishlari kerak.

Atrof – muhit muhofazasi bo‘limida sexdan chiqadigan gaz, suyuq, qattiq chiqindilar va ularning bartaraf qilish yo‘llari bayon etilgan. Loyihaning iqtisod

qismida sanoatni iqtisodiy baholash, unda ishlaydigan ishchi va xizmatchilarning o‘rtacha oylik maoshlari hisoblab ko‘rsatilgan.

FOYDALANGAN ADABIYOTLAR

1. Sh. Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga

quramiz” Toshkent, Ozbekiston, Simpozumlar saroyi, 2016-yil 24-noyabr 2017.

2. Туробжонов С.М., Жураев В.Н., Зиядуллаев О.Е., Мирхамитова Д.Х.

Нефт-газ кимёси ва физикаси, Тошкент, Тафаккур бостони, 2014, 156 б.

3. Sami Matar Lewis F. Hatch. Petrochemical processes 2nd Edition.

Copyright © 1994, 2000 by Gulf Publishing Company, Houston, Texas.

4. Кузнецов А.А , Кагерманов С.М., Судаков Е.Н. Расчеты процессов и

аппаратов нефтеперерабатывющей промышленности. М.: Химия. 1974. 340 с.

5. Основные процессы и аппараты химической технологии. Под общ.

Редакцией Ю.А. Дытнерского. М.: Химия. 1989. 265 с.

6. Павлов К.Ф., Романков П.Г., Носков А. А. Примеры и задачи по курсу процессов и аппаратов химической технологии. Л. Химия. 1981.

7. Касаткин А.Г. Основные процессы и аппараты химической технологии. М., Химия. 1973. 752 с.

8. Лашинский А.А., Толчинский А. Р. Основы конструирования и расчета химической апапаратуры. Л.: Машиностроения. 1970. 752 с.

9. Эрих В.Н., Расина М.Г., Рудин М.Г. Химии и технология нефти и газа. - Л.: Химия, 1985.

10. Кузнецов А.А., Судаков Е.Н. Расчеты основных процессов и аппаратов переработки углеводородных газов: Справ, пособие. -М.: Химия, 1983.

11. Танатаров М.А. и др. Технологические расчеты установок переработки нефти. — М.: Химия, 1987,

12. Рудин М.Г., Смирнов Г.Ф. Проектирование нефтеперераба-тывающих и нефтехимических заводов. —Л.: Химия, 1984.

13. Рябцев Н.И. Природные и искусственные газы. — М.: Стройиздат,

1978.

14. Д. Исматов, Ш. Нуруллаев, С. Тиллаев, А.Икромов «Нефтни кайта

ишлаш» – Тошкент.: “Ma’rifat – Madadkor”, 2002.

15. «Альбом технологических схем процессов переработки нефти и газа». под.ред. Б.И. Бондаренко. – М., «Химия», 1993.

16. O.Shodmonov. Q.O’lmasov. Iqtisodiyot nazariyasi. Toshkent, 2005.

17. X. Rahimova, A. Azamov, T.Tursunov. Mehnatni muhofaza qilish.

Toshkent, 2003.

18. O.Qudratov, T.G’aniyev. Favqulotda vaziyatlarda fuqaro himoyasi. Yangi asr avlodi, 2005.

19. U.Yo’ldoshev, O.Qudratov. Hayot faoliyati xavsizligi. Toshkent, 2006.

20. T.Dudnik. Avtomatizatsiya upravlenie v ximicheskom promiщlennosti.

Moskva,1993-415s.

21. Internetdan ma’lumotlar :

www.Ziyonet.uz

www.Google.co.uz.

www.Google.translate.ru.

BITIRUV OLDI AMALIYOTI

BITIRUV OLDI AMALIYOTI

Gazlardan olinadigan (organik sintez uchun) xom ashyo sifatiga ta’sir etuvchi ortiqcha qо‘shimchalar gazni tarkibidan chiqariladi, ya’ni tozalanadi. Tozalash jarayonlari kо‘p bosqichli bо‘lib, murakkabdir. Gazlarni H₂C dan tozalash: quruq va suyuq holatdagi kо‘rinishlarga bо‘linadi.

Gazlarni oltingugurt birikmalaridan tо‘liq tozalash uchun suyuq holdagi usul qо‘llaniladi. Bunda mono-, di- yoki trietanolamin va fenolyantlar ishlatiladi. Etanolaminlar ishqorlik xossasiga ega bо‘lib, H₂S, bisulfidlarni (R- S - S - R^´), N₂SO₃ va boshqa qо‘shimchalarni о‘ziga yaxshi yutadi.

Gazlar tarkibidagi oltingugurt birikmalarini yuqoriga qarab 2- va undan yuqori bosqichli tozalashni amalga oshiriladi.

Jarayonni kamchiliklaridan biri, gazni katta tezlikda harakati tufayli kо‘pik hosil bо‘lishi kо‘payib, reagentni chiqib ketishi (u bilan) ortadi.

Gazlarni suyuq yutuvchilar bilan quritish kо‘p tarqalgan usullardan biridir. Bunda har qanday bosimdagi gazlarni quritish mumkin. Quritish usuli gazlarni H₂S dan tozalash texnologiyasi bilan bir vaqtda amalga oshirilmoqda.

Suyuq yutuvchilar – etilenglikollap yordamida tozalash.

Etilenglikol о‘zida suvni yaxshi yutadi. Bunda 60% etilenglikol, 20%-monoetanolamin, 20% - N₂O dan iborat yutuvchi ishlatiladi. Gazni namligi va H₂S ni miqdoriga qarab, DEG va MEA lar miqdori yutuvchida о‘zgartiriladi. Bu usul T = - 20°C past bо‘lgan sharoit uchun ishlatiladi.

Gaz aralashmalarini tozalagan alohida uglevodorodlarga yoki uglevodorodlar qismlariga (fraksiyalariga) ajratish uchun quyidagi jarayonlarni: absorbsiya, adsorbsiya, rektifikatsiya (bosim ostida), xemosorbsiya va kо‘p usullik qо‘llaniladi.

Absorbsiya – gaz aralashmasidagi propilendan pentangacha bо‘lgan fraksiyalarni ajratib olish uchun ishlatiladi. Ajralayotgan qismda etan va etilen ham uchrashi mumkin.

Bu usul gaz oqimiga qarama-qarshi harakatlanadigan absorbentni yutishidan iborat. Gaz komponentlari suyuqlikda eriydilar. Komponentni molekulyar og‘irligi ortishi bilan ular absorbentda shuncha yaxshi eriydi.

Masalan: pentan tо‘liq eriydi.

butan – 90-95% yutiladi.

propan – 75-80%.

etan – 25-30%.

metan esa ancha kam miqdorda yutiladi.

Qaysi uglevodorodni ajratib olinishiga qarab T, R, absorbentni gaz bilan miqdoriy nisbatlari tanlanadi. Odatda absorbsiya 12-20 atm.da olib boriladi.

R – ortishi bilan ajratib olish darajasi ortadi (temperatura pasayishi bilan ham).

Gazni suyuqlikda yutilishi Q ajralishi bilan boradi (absorbsiya issiqligi - ∆N_ads.):



T – ortishi bilan gaz fazadagi kompopentlarni bosimi ortadi va absorbsiya susayadi. Yuqori haroratda absorbsiya tugab, desorbsiya jarayoni borishi mumkin.

Fraksiyalar miqdorini ortishini oldini olish uchun absorberlar oraliq sovutiladi. Absorbsiya 35°C dan yuqori bо‘lmagan temperaturada olib boriladi. Gazlarni suyuqlik ustidagi bosimini ortishi, absorbent temperaturasini bosimlarini eritmadagi gazlarni parsial pasayishi absorbsiyani samaradorligini belgilaydi. Absorbsiya samaradorligi (effekti) 1kg absorbent yutgan – gazni miqdori (m3) ga teng. Samaradorlik R va T dan tashqari boshqa shart-sharoitlarga ham bog‘liq (yuzasi absorbent, kо‘pik hosil bо‘lishi, qaynash-aralashi tezligi). Absorbent sifatida – ligroin, kerosin, kerosin-gazoylli neft fraksiyalarini ishlatish mumkin. Uglevodorodlar bilan tо‘yingan absorbent desorbsiya qilinadi (haydalib kondensatsiya qilinadi).

1-rasm. Tabiiy gazdan propan va butan fraksiyasini ajratib olishga tayyorlash jarayoni.

Uglevodoroddagi tо‘liq gaz absorberni (1) pastki qismidan beriladi (tarelkalarga). Absorber yuqori qismiga esa absorbent beriladi. Ayrim uglevodorodlari yutilgan gaz uni yuqori qismidan chiqadi. Uglevodorodlar bilan tо‘yingan absorbent issikliq almashuvchi (3)dan о‘tib desorberga (4) keladi. Desorberda (5) qizitgich hisobiga yutilgan uglevodorodlar bug‘lantiriladi. Desorberni pastki qismidan uglevodorodlardan ajralgan absorbent (3) ga yuboriladi. (2) nasos yordamida u (7) sovutgich orqali о‘tib absorberga tushadi. Shunday qilib jarayon qurilmasi absorbent – absorber – desorber – absorber siklida (yopiq) ishlaydi.

Desorberni yuqori qismidan bug‘ holat absorbentdan ajralgan gaz komponentlari (8) sovutgichda sovub kondensatlanadi va 9 yig‘uvchiga tushadi. Kondensatsiyalanishga ulgurmagan benzin gazi (9) dan nasos yordamida sо‘rib olinib, desorberni tо‘yintirish (boyitish) uchun ishlatiladi. Uning ortiqcha qismi tayyor mahsulot sifatida ishlatiladi.[26]

Adsorbsiya jarayonida qattiq yutuvchi sifatida mayda g‘ovakli, aktiv yuzaga ega adsorbentlar kо‘mir, silikagel, grafit va boshqalar ishlatiladi. Adsorbent aktivligi (yutish) g‘ovaklar mayda bо‘lishi kerak.

Adsorbentlarni solishtirish yuzasi deb, yuzasi birligini uning og‘irligiga nisbatiga aytiladi (m²/g). Yirnk va mayda g‘ovakli adsorbentlar bor. G‘ovaklar diametri angstremda о‘lchanadi.

1 Ǻ = 10^-8 sm. Mayda g‘ovak ≤ 30Ǻ, yirik g‘ovak >3Ǻ.

Adsorbsiya asosan 20-25°C va R= 4-6 atm. li olib boriladi.

Uglevodorodlarni adsorbsiyasi ularni molekulyar og‘irligi, kimyoviy tarkibiga bog‘liq.

Olefin uglevodorodlari yaxshi yutiladi, parafin uglevodorodlariga nisbatan. Yuqori molekulali birikmalar ham yaxshi yutilib, о‘zidan oldin yutilgan molekulali uglevodorodlarni siqib chiqaradi.

Yutilgan uglevodorodlarni desorbsiya qilish uchun haroratni 250°C gacha suv bug‘i bilan oshiriladi. Natijada ajralgan uglevodorodlar kondensatlanib, suvdan ajraladi. Shundan keyin adsorbent quritiladi (quruq gazda), adsorbentdan chiqayotgan gaz yordamida. Gaz uglevodorodlarini yutish jarayoni 40-60 min.ni tashkil etadi. Dastlab T=50°C keyin Q chiqishi hisobiga 70°C gacha oshirish mumkin.

Davriy ishlovchi adsorbentlar unumdorligi yaxshi emas. Shuning uchun uzluksiz ishlovchi adsorberlar ishlatiladi. Bu jarayon – gipersorbsiya deyiladi. Bunda ajralish uchun yuborilgan gaz uzluksiz harakat qilayotgan aktiv kо‘mir bilan tо‘qnashadi. Desorbsiya 250-360°C da oshiriladi. Adsorbentni regeneratsiya qilish 560-600°C da amalga oshiriladi. Bu usul kо‘proq etilenni gazdan ajratish uchun qulaydir. Ammo etilenni etandan ajratish uchun bu usul noqulay.

Adsorbsiyani umumiy kamchiligi – gaz aralashmasidan albatta og‘ir uglevodorodlarni chiqarish kerak bо‘ladi., chunki ular desorbsiya vaqtida adsorbentdan yomon ajraladi.

[]23-16 Usmonov Sardor Sami o’g’li