Tarmoqlar iqtisodiyoti

Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning ilg’or xorijiy tajribasi tahlili

Davlat tomonidan tartibga solishning maqbul modelini izlash uchun bozor iqtisodiyotiga ega rivojlangan xorijiy mamlakatlar tajribasiga murojaat qilish kerak. Dunyoning aksariyat mamlakatlarida iqtisodiyotni tartibga solish aralash iqtisodiyot sharoitida qurilgan bo'lib, unda bozor mexanizmi davlat institutlarining bozor bir qator xatolarga yo'l qo'yadigan iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlarning ushbu tarmoqlariga ongli ta'siri bilan to'ldiriladi. Har bir mamlakatda aralash iqtisodiyotning o'ziga xos xususiyatlari va o'z nomlari mavjud. Germaniyada uni ijtimoiy bozor iqtisodiyoti, AQShda esa aralash kapitalizm deb atashadi. Shvetsiya modelida funktsiyalar davlat va biznes sektori o'rtasida bo'linadi: ish bilan ta'minlash, infratuzilmani yaxshilash va boshqalarni o'z ichiga olgan ijtimoiy funktsiya davlat zimmasiga tushadi, raqobatbardosh ishlab chiqarish esa xususiy korxonalarning asosiy vazifasidir. Yaponiyada tartibga solish xususiy tadbirkorlik erkinligi faol tarkibiy, investitsiya, tashqi iqtisodiy, korporativ va ijtimoiy siyosat bilan birlashtirilgan milliy paternalizmning milliy an'analari asosida amalga oshiriladi. Aralash iqtisodiyot modellarining har birida davlatning iqtisodiyotga aralashuvi ko'lamida tubdan farq bor.
Dunyoning aksariyat rivojlangan mamlakatlarida iqtisodiyot tuzilishini tartibga solishda davlat va bozor o'rtasidagi maqbul muvozanat uchun ular o'zlarining tovar va tovar bo'lmagan taqsimotidagi ulushidan foydalanadilar. Ba'zi davlatlar, masalan, Shvetsiya, yuqori soliqlar hisobiga fuqarolarni yuqori darajada ijtimoiy qo'llab-quvvatlashni kafolatlaydi va shu bilan birga texnik rivojlanish sur'atini yo'qotmaydi. AQShda, aksincha, soliqlar fuqarolarning farovonligi bilan kamroq tenglashtiriladi, ammo shu bilan birga ular iqtisodiyotning nisbatan yuqori riskga ega tarmoqlarini qo'llab-quvvatlaydilar. Bundan xulosa qilishimiz mumkinki, rivojlangan mamlakatlarda iqtisodiyotning tuzilishini tartibga solishning umumiy modeli mavjud emas. Chunki iqtisodiyotning tuzilishini davlat va bozorni tartibga solishning maqbul kombinatsiyasini izlash hududning rivojlanishining har bir bosqichida, aholining asosiy ehtiyojlarini, millat mentalitetini, shuningdek, yangi jahon tendentsiyalarini hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak.
Rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitida tarkibiy siyosatning asosiy vositasi institutsional usul hisoblanadi. Iqtisodiy siyosat - bu tashkiliy jihatdan rasmiylashtirilgan tadbirlar va an'analar tizimidir. Strukturaviy o'zgarishlarni amalga oshirish sohasidagi hukumatning institutsional shaklining eng yorqin namunasi uchun Germaniya amaliyotiga murojaat qilish kerak. Ushbu mamlakat iqtisodiy sohadagi huquqiy normalar va an'analarning alohida ahamiyati bilan ajralib turadi. Germaniya iqtisodiy qonunlar tizimining o'z vaqtida rivojlanganligi bilan ajralib turadi. Davlat ikkita yirik davlat muassasalari: tadbirkorlar birlashmalari va kasaba uyushmalarining o'zaro ta'sirini qo'llab-quvvatlaydi. Davlat boshqaruvi tizimi samarali ishlaydi - kam sonli vazirliklar birlashishi orqali. Shuni ta'kidlash kerakki, davlatning 6 ta ilmiy tadqiqot iqtisodiy muassasalari va Ekspertlar kengashidan iborat tizimga tayanishi muvaffaqiyatli tajribasidir. Iqtisodiyot tarkibini tartibga solish sohasiga, avvalo, sanoatda mutanosibliklarni shakllantirishga qaratilgan davlatning sanoat siyosati kiradi. 2-jadval

O’rni	Davlatlar	Global ishbilarmonlik indeksi
1	Amerika Qo’shma Shtatlari	83.6
2	Shvetsariya	80.4
3	Kanada	79.2
4	Buyuk Britaniya	77.8
13	Gongkong	67.3
14	Avstriya	66
15	Germaniya	65.9

2.