Тақризчилар: доцентлар Н

Демак, юқоридагилардан келиб чиқиб, жамоа масаласи 
икки асосий йўналишда, яъни моддий манфаат ва маънавий 
жиҳатдан, яъни тарбиявий нуқтаи назардан қараб чиқилиши 
керак. 
Бу ўринда шахс эҳтиёжи (кўпроқ моддий)ни қондириш 
орқали ундан маънавий қониқиш ҳосил қилишга қараб етаклаш 
тарбиячи олдида турган муҳим вазифага айланиши керак. Худди 
шу ғоя, йўналиш олдинги авторитар педагогикада аксинча талқин 
этилганини кўрамиз, яъни маънавий қониқиш биринчи ўринга 

---

157 
чиқарилганининг гувоҳи бўламиз. Чунки, бу ўринда, инсон 
психологияси, унинг биологик тузилиши, онг фаолиятининг асоси, 
барчаси моддий асосга қурилганлиги эсдан чиқариб қўйилган. 
Жамоанинг ҳаётийлиги доимий ривожланиб борувчи 
ижтимоий организм сифатида унинг ички жараёнининг ихчам 
- 
ўзгарувчанлиги ва йўналтирилганлиги билан белгиланади.
Лекин бу жиҳатларни таъминлаш, турғун ҳолатда сақлашга 
интилиш эса жамоа ривожланишининг тормозланишига олиб 
келади. Бу жамоа аъзоларида салбий томонларга оғишлар, 
фаолиятдаги сусткашлик, қизиқиш, интилишнинг йўқолиши, тор 
доира атрофида чегараланиб қолиш ҳолларининг юзага келишига 
сабабчи бўлади. 
Шуни ҳисобга олиш керакки, хар бир жамоа, айрим гуруҳлар, 
бирлашмалар қизиқиш ва қарашлардаги яқинлик, ўхшашлик 
туфайли пайдо бўлади. Оқибатда бундай гуруҳлар ўртасида, 
аввало, шу соҳа бўйича яқинлик юзага келса, кейинчалик бу 
яқинлик иқтисодий, маънавий яқинликка айланиб боради, 
шахслараро 
яқин 
муносабатлар 
юзага 
келади. 
Жамоа 
тараққиётида худди шундай алоқалардан унумли фойдаланиш 
билан 
шундай 
гуруҳларни, 
шахслараро 
яқинликни 
рағбатлантиришни янада ривожлантириш зарур. Бу эса нафақат 
шу жамоа ичида, балки бошқа жамоалар билан яқин 
ҳамкорликнинг юзага келишига, уларнинг янада тараққиётига, 
пировард натижада унинг мустаҳкамланишига олиб келади. 
Педагог ёки раҳбарнинг вазифаси жамоадаги ёки жамоалар 
ўртасидаги шундай ўзгариш, оғишлар, муносабатлардаги кескин 
пасайишлар ёки кўтарилишларни вақтида сезиб, қайд этиш ва 
мақсад сари тўғри йўналтиришдан иборат бўлмоғи керак.