Tarixiy, nazariy va amaliy manbashunoslik. Mundarija Kirish Asosiy qism. I bob. Tarix ilmida manbashunoslik fanining tutgan o’rni, uning asosiy xususiyatlari, predmeti, maqsad va vazifalari

Tarixiy manbalarni aniqlash, tanlash va tah’lil etish

Nazariy manbashunoslikda eng zarur tarixiy manbalarni aniqlash, tanlash va nih’oyat uni ilmiy tah’lil qilish h’ar qanday katta kichik tadqiqotning dastlabki bosqichi h’isoblanadi.

Tanlangan mavzuning ilmiy h’amda nazariy jih’atdan to’g’ri h’al etilishi ko’p jih’atdan h’ar qanday tadqiqotningasosi, poydevorini tashkil etadigan manbaning sifat va salmog’iga, yani mukammalligiga va faktik materialga boyligiga bog’liqdir.

Manbashunoslik talablaridan biri shuki, biror mavzuni tadqiq etishda bir emas, balki bir necha manbalar turiga – rasmiy h’ujjatlar, solnomalar, geokosmografik, agiografik va biografik asarlarga asoslanib, ulardagi malumotlarqiyosiy solishtirilib tah’lil etilsa ilmiy tadqiqot saviyasi oshib, xulosa va umumlashmalar ishonarli va asosli bo’lib, uning ilmiy ah’amiyati h’am katta bo’lishi shubh’asizdir.

Tadqiqot uchun yozma manbalarning qaysi biriasosiy va qaysilari yordamchi rol o’ynashi tanlangan mavzuning xarakteriga bog’liqdir. Masalan, iqtisodiyijtimoiy masalalarni o’rganishda rasmiy h’ujjatlar asosiy birlamchi manba rolini o’taydigan bo’lsa, siyosiy h’amda madaniy h’ayotni yoritib berishda solnomalar – tarixiy asarlar va biografik tazkiralarh’amda adabiy-badiiy asarlar etakchi o’rinda turadilar. Lekin shunga qaramay,ilmiy tadqiqot olibborishda faqat asosiy h’isoblangan birgina birlamchi manba bilan kifoyalanib qolmay, imkon qadar boshqa ikkinchi darajali manbalarga murojaat etish, ularni h’am tadqiqotga jalb etish maqsadga muvofiqdir.

Manbashunos olimlarning tajribasi shuni ko’rsatadiki, aksariyat tarixiy asarlar ijtimoiy-iqtisodiy masalalar h’amda madaniy h’ayotga oid qimmatli malumotlarga boy bo’ladi. Rasmiy h’ujjatlarda va biografik asarlarda esa siyosiy tarixga oid qimmatli faktlarni, tarixiy asarda yo’q malumotlarni uchratish mumkin.