Tarixiy geografiya va kartografiya

baliqchilik, ovchilik
va 
termachilik
bilan 
shug‘ullangan, deyish mumkin. 
Mezolit davriga kelib yer yuzidagi ulkan muzliklarning chekinishi natijasida 
iqlim o‘zgardi va u hozirgi davrdagiga ancha o‘xshab qolgan edi. Muzlikning 
chekinishi O`rta Osiyoda haroratning ko‘tarilishiga ham da hayvonot va o ‘simlik 
dunyosida ham o‘zgarishlar yuz berishiga olib keldi. Bu davrda odamlar o‘q-
yoyni kashf etdilar. Eng katta yutuqlardan yana biri yowoyi hayvonlar — it, qo‘y, 
echki kabilarning qo‘lga o‘rgatila boshlanib, xonakilashtirilishidir. Mezolit 
davriga kelib O'rta Osiyoning ba’zi joylarida termachilikdan dehqonchilikka va 
ovchilikdan chorvachilikka o‘tishning ilk kurtaklari paydo bo‘la boshladi. 
O`rta Osiyo tarixida 
neolit
davrining (yangi tosh asri) yuqori chegarasi 
miloddan awalgi VII, quyi chegarasi V-III ming yilliklar bilan belgilanadi. Bu 
davr O`rta Osiyoda uchta: Joytun, Kaltaminor va Hisor madaniyatlarining 
rivojlanishi bilan izohlanadi. 
Joytun makoni Turkmanistonning Ashxobod shahridan 25 km. shimoldagi 
tepalikda joylashgan bo‘lib, bir necha uydan tashkil topgan. Har bir uyda 5-6 
kishidan iborat oila yashagan. Joytun qishlog‘ida 30 ga yaqin uy bo‘lib, ularda 
150-180 kishi istiqomat qilgan, degan farazlar bor. Joytunliklar miloddan awalgi 
VI-V ming yilliklarda yashab, asosan dehqonchilik, chorvachilik, qisman esa 
ovchilik bilan shug‘ullanganlar. Ularda 
ona umg‘i
hukm surib, xo‘jalikda 
ayollaming mavqei baland bo‘lgan. 
Kaltaminor madaniyatiga oid makonlar Xorazmning sobiq Kaltaminor kanali 
o‘zanidagi manzilgohlardan iborat. Ular ovchi va baliqchilaming qadimgi 
yodgorligi sanalib, Jonbos-4 nomini olgan. Bu yerda 120 nafargacha odam 
yashagan. Shuningdek, bu madaniyatga oid yodgorliklar quyi Zarafshon va 
Qashqadaryo etaklaridagi Darvozaqir, Katta va Kichik Tuzkon, Qorong‘isho‘r, 
Poykent makonlarini o‘z ichiga olgan. 
Hisor madaniyatiga oid yodgorliklar O`rta Osiyoning sharqiy hududlaridan, 
Hisor-Pomir tog‘larida topib o'rganilgan bo‘lib, ulaming umumiy soni 200 dan 

---

35 
ziyod (Tutqovul, Soysayyod, Quyi Bulyon, Darai Sho‘r, Gaziyontepa va 
hokazolar). Hisor madaniyatiga oid yodgorlikdar miloddan awalgi V-III ming 
yilliklarga oiddir. Aholi sopol idishlar yasab, asosan