Tarixiy bilish tamoyillari va tarixni bilishning o’ziga xosligi

Tarixiy bilish tamoyillari va tarixni bilishning o’ziga xosligi
“Anglash.Tarixiy bilish tamoyillari.Bilish tamoyillari va ularning regulyativ funksiyalari.Bilishning subyekti.Bilish subyektining faolligi.Xaqiqatni izlash.Obyektivlik tamoyili.XX asrda obyektivlik tamoyiliga xujum.Sababiylik tamoyil.Tasodiflar tartibsizliklar,tarixiy voqealarning sabablari.Sabab va oqibat aloqalarini ochish murakkabligi.Tarixiylik tamoyili.Dialektik uslub.Tarixni materiallistik tushunish,voqealarning genetik aloqasi.Tuzulish va jarayon.Tarix fanmi yoki sa’natmi? Ijtimoiy va tabiy fanlar uslublarning o’zaro boliqligi.Tadqiqot obyektining o’ziga xosligi.O’tmish xaqida tasavvur.O’tmish va xozirgi kun.bilishning retrospektiv xarakteriTarixni o’rganishda mafkurani, ijtimoiy-iqtisodiy,siyosiy vaziyatga ta’sir etgan omillar.Ikki karra subyektlangan bilim.Fikirlar xilma-xilligi. Tarix fanining kompleks xarakterligi”
Bilish tamoyillari tadqiqotchiga tadqiqot jarayonidagi vazifalarni bir maromda malum tartiblarga asoslanganxolda amalga oshirishda zarur bo’ladigan omillardir.Ular tadqiqotchining u yoki bu tarix maktablari,falsafiy yo’nalishlarga mansubligi va dunyoqarashi ,fikirlashi va taffakuridan kelib chiqqan xolda aniqlanadi.Tamoyillar uslublar bilan mustaxkam o’zaro bog’liqlikda bo’lganligi uchun ayrim xollarda ularni bir-biri bilan adashtirish xolatlari xam uchraydi.Shundan kelib chiqqan xilda aytish o’rinliki,tamoyillar uslublarga nisbatan bir muncha murakkab va keng tushuncha bo’lib,bir tamoyil o’ziga bog’liq xolda bir necha tamoyillarga xizmat qilishi mumkin.
Tarixiy bilish tamoyillari deganda nimalarni tushunish yoki tushuntirish kerak savol tarixchilar o’rtasida uzoq vaqt mobaynida baxs-munozaraga sabab bo’lib keladi.Mavjud barcha tamoyillardan tarix fanining deyarli xamma yo’nalishlari va tarmoqlarida ustuvor tamoyillar sifatida foydalaniladi.Quyida tarixchilar tomonidan tadqiqotlar jarayonida ko’proq qo’llaniladigan va nisbatan samaraliroq bo’lgan tamoyillar xaqida so’z yuritiladi,biroq ularni umumiy qabul qilingan tamoyillar deb qa’tiy fikr bildirish mumkin emas,xar bir tarixchi o’z tadqiqotlari jarayonida tadqiqot mazmunidan va moxiyatidan kelib chiqqan xolda tadqiqot natijasi uchun samaraliroq bo’lgan tamoyillardan foydalanishi mumkin.