Tarix-xalq ma’naviyatining asosidir

Tarix-xalq ma’naviyatining asosidir.

Qashqadaryo viloyati Kitob tumani 91-maktab Tarix fani o'qituvchisi Muxtorova Dilshoda Azim qizi.
Anotatsiya:Ushbu maqolada Tarix-xalq ma’naviyatining asosidir,fanlararo yondashuv,Vatan tarixi,tarixiy taraqqiyot haqida ma‘lumotlar berilgan.
Kalit so'zlar:Tarix,xalq,ma'naviyat,fanlar,olam,tadqiqot usullari,predmeti,jamiyat,hayot,sotsiologiya,gumanitar fanlar.
Tarix - tabiat va jamiyatdagi har qanday rivojlanish jarayoni. Shu maʼnoda olamning yaratilish tarixi, Yer tarixi, barcha fanlar tarixi va boshqa tushuniladi; Insoniyat va boʻlgan tamaddunlar rivoji, jamiyat va davlatlar oʻtmishi uning mahsuli, taraqqiyoti jarayonini oʻrganuvchi fan.Tarix fani — insoniyatning butun oʻtmishi davomida jamiyat hayotida sodir boʻlgan voqea-hodisalar, jarayonlarni (jamiyat rivojini) yaxlit bir tarzda oʻrganadi. Tarix fani ijtimoiy gumanitar fanlar (falsafa, sotsiologiya, iqtisod, psixologiya, sanʼatshunoslik va boshqalar) tizimining tarkibiy qismi. Tarix fanining bu guruhdagi oʻrni uning tadqiqot predmeti va usullari bilan belgilanadi. Turli ijtimoiy va gumanitar fanlar jamiyat hayotining alohida jihatlarini oʻrgansa, tarix fanining tadqiqot obʼyekti — aholi, jamiyat, mamlakat, davlat hayotining oʻtmishi va hoziri haqidagi faktlarni yigʻish, taxlil qilish, toʻplangan bilimlarni maʼlum bir tizimga solish va nazariy jihatdan umumlashtirishdir. Tarix fani oʻtmishda sodir boʻlgan jarayon va hodisalar orasidagi oʻzaro bogʻliklik, ularning ildizi, tarixni harakatlantiruvchi sabablar, uning mantigʻi va maʼnosini koʻrish imkonini beradi. Ijtimoiy va gumanitar fanlar tarix tadqiqotlari natijalariga tayanadi. Fanlararo yondoshuv jamiyat haqidagi yaxlit tasavvurni shakllantirib, oʻtmishni va hozirni anglash orqali jamiyat rivoji istiqbolini koʻra bilishdek muhim vazifani xal qiladi.Insonda tarixiy xotira o'z Vatani tarixini, o'z xalqi, ajdodlari tarixini bilish orqali shakllanadi. Yaqin o'tmishda mustamlakachilar, totalitar tuzum mutasaddilari ko'pgina xalqlarni, jumladan, o'zbek xalqini o'z tarixidan judo qilish, ularni o'z o'tmishiga loqaydlik bilan qaraydigan, nasl-nasabini eslolmaydigan manqurtlarga aylantirish siyosatini yuritdi, amaliyotda esa xalqimiz tashqi dunyodan butunlay uzib qo'yildi, uning bir necha ming yillik boy tarixi soxtalashtirildi, uni yoshlarga o'qitish va o'rgatishga izn berilmadi.Mustaqillik sharofati bilan Vatanimiz tarixi o'z o'rnini topdi, barcha o'quv maskanlarida talaba-o'quvchilarga Vatan tarixini o'qitish davlat siyosati darajasiga ko'tarildi, Vatan tarixini o'qitish yolga qo'yildi. Vatanimiz tarixi millatning, yoshlarning haqiqiy tarbiyachisiga aylanmoqda. Bu borada Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning "Tarixga murojaat qilar ekanmiz, bu xalq xotirasi ekanligini nazarda tutishimiz kerak. Xotirasiz barkamol kishi bo'lmaganidek, o'z tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bo'Imaydi", "Tarix - xalq ma'naviyatining asosidir", "Tarixiy xotirasiz kelajak yo'q", "O'zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi", "Inson uchun tarixdan judo bo'lish -hayotdan judo bo'lish demakdir" degan hikmatli so'zlari va ko'rsatmalari dasturilamal bo'Iib xizmat qilmoqda. O'z o'tmishini, ajdodlari tarixini yaxshi bilgan insonning irodasi kuchli bo'ladi, uni har xil aqidalar girdobiga tushishdan saqlaydi. O'tmishni bilgan, tarix saboqlarini anglab yetgan inson hozirgi zamonni yaxshi tushunadi, kelajakni to'g'ri tasavvur etadi. Muxtasar aytganda, Vatan tarixi insonlarda xalqning o'tmishi, hozirgi zamoni va kelajagi yagona tarixiy jarayon degan tushunchani shaklantiradi. Bu o'z navbatida odamlarni tarixiy jarayonlarning oddiy kuzatuvchisi bo'Iib qolishdan saqlaydi, ularni olg'a intilishga, taraqqiyotga ko'maklashishga undaydi.Yuqoridagi fikrlarni umumlashtirib shuni aytishimiz mumkinki, tarix bu xalqning o’tmishda boshidan kechirganlaridir. Uni o’rganish esa bu xalqni o’tmishda boshidan kechirganlarini ko’rsatib beradi va avval qilingan xatolar, yutuqlardan xulosa chiqarishiga yordam beradi. Bundan kelib chiqadiki tarixni bilgan kishining kelajakka bo’lgan qarashlari anchayin rivojlanadi, dunyoqarashi o’sadi, ma’naviyati rivojlanadi.Tarix – xalq ma’naviyatining asosi. Tarixiy taraqqiyot yo‘lida insoniyat to‘plagan tajriba va saboqlar ma’naviy mezon va qarashlar tizimi sifatida avloddan-avlodga meros bo‘lib o‘tadi. I.A.Karimovning tarixchi olimlar bilan suhbatda: “Tarix - xalq ma’naviyatining asosidir”, – deb aytgan so‘zlarining mazmun-mohiyati ana shunda.Tarix saboqlari insonni xatolardan asraydi, hushyorlikka o‘rgatadi, ruhiy evrilishdan asraydi. Biroq, ta’kidlash joizki, ma’naviyat faqat meros bo‘lib avloddan-avlodga o‘tadigan tarixiy qadriyat bo‘lmay, doimiy rivojlanib, yangi davr qadriyatlari bilan boyib, uyg‘unlashib boradigan, doimiy harakatdagi hodisadir. Shuning uchun ham mamlakatimiz Prezidenti I.Karimov ta’kidlaganidek: “Bizning an’anaviy qadriyatlarimizni hozirgi demokratik jamiyatning qadriyatlari bilan uyg‘unlashtirish kelajakda yanada ravnaq topishimizning, jamiyatimiz jahon hamjamiyatiga qo‘shilishining garovidir”2. Shuning uchun ham mustaqil O‘zbekistonni rivojlantirishning to‘rt asosiy ma’naviy negizlari ichida “umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik” belgilandi. Bugungi kunda mamlakatimiz ravnaqini hozirgi sivilizatsiya o‘zida ifoda etadigan demokratiya, inson huquqlariga rioya etish, tadbirkorlik erkinligi, erkin bozor munosabatlari, so‘z erkinligi kabi umuminsoniy qadriyatlarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi.Inson ruhiyati sog‘lom bo‘lsa, o‘zligini anglasa, shaxsga aylanadi. Kishi shaxs darajasiga ko‘tarilsagina, ya’ni o‘z mustaqil fikriga, dunyoqarashiga, chinakam insoniy fazilatlarga ega bo‘lganidagina, “demokratiya ne’matlarining oddiy iste’molchisi emas, balki ularning faol yaratuvchisi va himoyachisiga aylanadi. Va demokratiya, fuqarolik jamiyati asoslarini amalda barpo etish, inson haq-huquqlari va erkinliklarini ta’minlash mumkin bo‘ladi”.
Ta'lim va tarbiyaning bosh vazifalaridan biri jamiyatdagi barcha toifa kishilarini, xususan O'zbekiston aholisining qariyb 65 foizini tashkil qiluvchi yoshlarni Ona-Vatanga mehr-muhabbatli qilib tarbiyalashdir. Bu o'z navbatida zamonaviy bilimlar orqali yoshlarda vatanparvarlik tuyg'ularini shakllantirishni taqozo qiladi.