Tarix kafedrasi

Milliy ozodlik harakatlari – zamonaviy adabiyotlarda Rossiya imperiyasi bosqini va zulmiga qarshi olib borilgan kurashlarning umumiy atamasi. Rossiya imperiyasi o‘lkani bosib olgan dastlabki davrdan boshlab to 1917 yilga qadar ko‘pdan-ko‘p milliy ozodlik harakatlari bo‘lib o‘tgan. Ularning eng yiriklari, chor hukumatini ham larzaga solganlari quyidagilar: 1878 yil Andijondagi Yetimxon qo‘zlag‘oni, 1873-1876 yillar Qo‘qon xonligidagi Po‘latxon qo‘zg‘oloni, 1885-1890 yillar Andijonning

Qo‘rg‘ontepa uezdidagi Darveshxon to‘ra harakatlari, 1892 yil Toshkentdagi “Vabo isyoni”, 1898 yil Andijondagi “Dukchi Eshon” qo‘zlag‘oni, 1904-1907 yillar Samarqand viloyatidagi “Namoz botir” harakatlari, 1916 yilgi “Jizzax qo‘zlag‘oni” nomini olgan butun o‘lkada yoyilgan harakatlar. Ushbu milliy-ozodlik harakatlari mahalliy xalqlarning iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayotidagi tengsizlik va adolatsizlikka qarshi stixiyali (o‘zo‘zidan) noroziligi sifatida shakllanib borgan bo‘lsa, keyinroq bu harakatlar imperiya mustamlakachiligiga butunlay barham berish, yangi mustaqil Turkiston davlatini barpo etish g‘oyalari bilan bog‘lanadiki, bunday g‘oyalarning shakllanishi va yoyilishida jadidlar alohida jonbozlik ko‘rsatgan edilar.

Minglar - XVIII asrning boshlarida ashtarxoniylardan mustaqil Qo‘qon xonligini tashkil etgan sulola. Sulola asoschisi Shohruhbiy ibn Ashur Muhammad (1709-1710 yy.) Chodak xo‘jalari qo‘lida bo‘lgan siyosiy hokimiyatni kuch bilan tortib olib, 1709/1710 yilda Farg‘ona vodiysidagi minglar sulolasiga asos soldi. Shohruhbiydan keyingi hukmdorlar Abdurahimbiy, Abdukarimbiy, Norbo‘tabiylar davrida oliy hukmdor «biy» va “bek” unvonlari bilan atalgan bo‘lsa, Olimxon davridan (1805 y.) hukmdorlar rasman “xon” deb yuritila boshlandi. Minglar sulolasining kuchaygan davri Umarxon (1810-1822 yy.) davriga to‘g‘ri keladi. XIX asrning o‘rtalariga kelib Qo‘qon xonligidagi siyosiy jarayonlar va ichki nizolar og‘irlashib, buning ustiga Rossiya istilosi boshlandi. 1876 yil 19 fevralda 150 yildan ko‘proq hukm surgan Qo‘qon xonligidagi minglar sulolasi tugatilib, uning o‘rniga Turkiston general-gubernatorligining Farg‘ona viloyati tashkil topdi.