|
Demak, til, nutq odobi inson ma’naviyati va kamolotida etakchi mezon ekanini YUsuf Xos Hojibning «So‘zning o‘rni – sir» degan fikridan ham uqish mumkin. So‘zning sir-sinoatlarini idrok etib, o‘rnini topa olgan zukko suxanvarlargina so‘zning sahovatlaridan bahramand bo‘la oladi, o‘zgalarni ham bahramand qila oladi.
Hasad – fe’l-atvorning o’ta yomon xususiyatlaridan biri, hasad bu nuqson, hasad baht ulashmaydi... Hammamiz shu kabi gaplarni ko’p eshitganmiz va ularni inkor qilib bo’lmaydi! Ammo hasad bilan kurashish juda murakkab jarayon. O’zimizni hasadgo’ylik uchun qanchalar koyisak, undan qutulishga harakat qilsak-da u shunchalar kuchayib boraveradi.
Gohida hamma narsaga qo’l siltab o’z kuchsizligingni tan olging keladi kishi. Kimdir sendan muvaffaqiyatliroqligi tufayli “adolat” uchun jazo olishi kerakdek tuyulaveradi. Biroq, shoshmang! Balki hasad bilan kurashishning hatto hayolingizga ham kelmagan yanada yaxshiroq usuli bordir, axir?...
Bir dehqonning yakkayu yagona kurkasini tulki bo’g’izlab ketibdi-yu o’sha kurkadan sahar tongda tuqqan faqat bir dona tuhumgina qolibdi. Buni eshitgan qo’shnisi tuhum behudaga nobud bo’lmasin deb dehqondan yaxshigina pul evaziga sotib olmoqchi bo’libdi. Uning kurk-tovug’i aynan o’sha paytda tuhum bosib o’tirgan ekan. Dehqon rosa o’ylab ko’rib ertasi kuni qo’shnisiga tuhumni sotibdi. Tez kunlarda tuhumlardan jo’jalar ochilib chiqibdi, ammo kurkaning jo’jasi ochilmay qolibdi... Chunki qo’shnisiga berishdan oldin haligi dehqon uni qaynatib chiqqan ekan.
Avvalo gapni shundan boshlaylikki – o’z hasadgo’yligini tan olish undan qutulish yo’lidagi muvaffaqiyatning yarmi. Shunday odamlar borki, o’zida hasad borligini tan olishga qodir emas. G’iybat va fisq-fasod gaplar – hasadning shakllaridan biri. "Hech kim o’lik itni urmaydi”. Deyl Karnegi bu gaplarni aytganida mutlaqo haq edi: agar ijobiy yoki salbiy jihatidan qat’iy nazar kimdir muhokama qilinsa, demak u noshud odam emas. Uni pastga urib, xunuk qilib ko’rsatmoqchi bo’lsalar, demak u nimagadir bo’lsa ham ega, kim uchundir uning zaminida o’zining hamda boshqalarning ko’zida afzalroq bo’lib ko’rinish kerak bo’lib qolgan.
Bunga sabab o’ziga nisbatan ishonchsizlik, o’zining zaifligiga, jozibasizligiga, omadsizligiga va hokazo kabilarga yopishib olganlik bo’ladi. Xatto namoyishkorona kimgadir rahmi kelganida ham, rahmi kelgan odam uning o’rnida bo’lib qolishdan ongsiz ravishda qo’rqishini “tanoladi”. Xo’sh, nima qilmoq kerak? Hissiyotlar va emotsiyalar bizga to’g’ridan-to’g’ri bo’ysunmaydi. Salbiy hissyotlarning mavjudligini tan olish yoki ularni inkor qilish mumkin. Qandaydir ma’lum bir paytga qadar! Har qanday emotsiya va hissiyotni tan olishdan qo’rqib yoki ularga hayot-mamot urush e’lon qilib biz ularning vakolatini hamda mustahkam obro’sini kuchaytirib yuboramiz, chunki hech kim qandaydir ahamiyatsiz biror narsa bilan bu darajadagi jon-jahd bilan kurashmaydi.
Emotsiyalarni inkor qilganda biz biror narsa qilish, vaziyatni o’z foydamiz tomonga o’zgartirish uchun ojizligimizga imzo chekkan bo’lamiz. Hasad ikki xil bo’ladi – qora va oq. Qora hasad kimlarnidir “asossiz” ustunliklar, vositalar, boshqa odamlarning munosabatlari va hokazolardan mahrum qilishni o’z oldiga maqsad qilib qo’yadi. Boshqacha qilib aytganda uning maqsadi– adolat o’rnatish. Hasad qilayotganning hisoblashicha bunga erishib bo’lmaydi.(Aslini olganda kerak ham emas!) Shuning uchun ham omad sohibi hasad qilayotganning azoblariga teng azoblarni boshidan kechirsa adolatdan bo’ladi. Oq hasad qandaydir va ma’lum darajada boshqa odamning xursandchiligini hamda huzur-halovatini adolatli va asosli ekanligini tan oladi. Hech bo’lmaganida u nimasi bilandir yoqimli ekanligi tufayli qisman o’zining “ustunliklari”ga ega bo’lishga balki haqlidir.
Inson qanchalar ko’p hasad qilsa, u shunchalar o’zining noshudligiga, boshqalarda bor narsaga hech qachon erisha olmasligiga ishonib boraveradi. Agar yaxshilab o’ylab ko’rsa, harbir kishida tahsinga va havas qilishga loyiq fazilatlari bor. Biroq hasad qiluvchi o’zining kuchli tomonlarini, tashqi qiyofasi, ahloqi, turmush tarzining afzalliklarini yaqindan tikilgan holda ham ko’rmaydi. Xatto shu kabi biror narsani sezib qolgan taqdirda ham u o’zi egalik qilayotgan narsani qadrlamaydi,chunki ularni arzimas va ahamiyatsiz deb hisoblaydi.
Alloh taolo oʻz bandalariga, oʻzining fazli karami orqali jismu-jon va hayot ato etdi. Mana shu hayot davomida kimnidir boy, kimnidir kambagʻal, kimnidir maʼnaviy barkamol va yana kimnidir aqlan zaif qilib yaratgan. Bandalar oʻzlari uchun belgilangan taqdirlariga rozi boʻlishlari dinimizning muhim koʻrsatmalaridan hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
