|
3. "Miniatura" atamasiga i=oh bering.
Miniatura (frans. miniature; lot. nummn-=.. qizil bo' yoq) - badiiy usullari o'ta nafis bo' lgan kich1k hajmli (mo" jaz) ta viTiy sanat asarlari. O' rta asr qo'lyozrnalarini ziynatlash uch yaratilgan nafis mo" jaz rasmlar, shmlingdek, suyak, pergament, mag' zi soxta (toshqog' oz), metall, chinni, ba'zan maislliy buyumlar (tamakidon, soat, uzuk: va _boshqalar)ga ishlangan kichik hajmdagi rangtasvirga ham M. atamasi qo' llanadi
2-BILET
1. Ilk o 'rta asrlardagi ){ora=m va"Xioni;vlar 'dav }ati nz tag,qoslan g.
1153 yilda sodir bo' lgan o' g' oni bu sohada biroz turg' unlikka olib keldi. 1157 yilda Sultonfi anjar va(ot etga aridan ,s o1i g to Xorazmshohlar 1197
yilda Iroq saljuqiylari vlati· 6-Tgatgu nlarigacha tio'lgan davr ichida g'uriy va qoraxitoylarga qarshi olib or u hlari .Xuroson va Xorazrn shaharlarining moddiy jihatdan zarar ko'rishlari a sa ab bo' di. Biroq, shunga qaramay, XII asrning ikkinchi yannida hanrilm-fan v atlabiyot rivojlandi. Xususan, Jaloliddin davriga qadar, ya'ni 1220 )( gacha 0 0 azmshohlar poytaxti Gurganj moddiy jihatdan nihoyatda gullab-yas 1 sm ari, ilm-fan va san'at markazi sifatida ham Xurosonning buyuk-shaharl ni ancha ortda qoldirib ketdi.
Sulton Sanjarning po f boJgani uchun gullab-yashnagan Marv Xorazmshohlar davrida ham 'z ma:vqeini saqlab qoldi. Biroq, mo'g'ul istilosi
oqi?atida bu shabaF_ a nazztilg uz1 tib, orqad qoldi. Mo' g' ul istilosidan biroz oldm bu erdan e tb3tl.._ qut Hamav1y shaharda o'sha vaqtda o'nta kutub ona o lg i· 'g risiaa yozgan edi. Jome masjidi kutubxonasida 12
ming jild kitoh b . S - agi barcha kutubxonalardan foydalangani va shu tufa ligina as&Q· Ji y i a anilli e' tirof etgan. Yoqut Marvda lozim bo'lgan asar usx i R ko'p\ bo' ganligi11i, asosiy e' tibori bilan dm1yoning biror shahn agi b o BHan bellasha olmasligi11i qayd qilgan edi. Bu Xoraz1nsfr0hlar dav a M8Mflling buyuk bir madaniyat markaziga aylanganligid dalolat beradi.
V asr 0'1talar Q aDsi ga Ettisuv va Sharqiy Turkistondan ko' chrnanchi chorvador xion nomli qabilalarning hujumi boshlanadi.
Xioniylar milodiy 353-yilda o'z hukmdori Grumbat boshchiligida Sug'dga bosti1ib kiradilar. So'ngra ular Eronda tasbkil topgan va tobora kuchayib borayotgan Sosoniylar davlati bilan to ' qnashadilar. Dastlabki janglardayoq sosoniylar shohi Shopur II (309-379) xioniylard an yengiladi. So' ngra o'zaro
sulhga kelishilib, hatto ular o'rtasida ittifoqlik ipi bog'lanadi. 0 '11dagi ittifoq goh buzilib, goh tiklanib turadi.
Nihoyat, IV asnling 70-yillarida 0'11aOsiyoda xioniylar hula Srrdaryo bo'ylaridan to Amudaryo havzasigacha cho'zil xioniylarning kuchli davlati qaror topadi. Bu davlat hukmdorlik qiladi.
Kidariylar davlati
V asrning 20-yillaiida Sharqdan Srrdatyo va Orol bo'y mda
Amudaryo havzasiga yana bir ko'chmanchi chorv kirib
keladi. Toxarlar kushonlarning avlodlaiidan ' li arga
yo'lboshcbi edi. Shuning uchun ular kidiliylar · nadi. Tez
orada kidaiiylar Amudaryo havzasi hamda g'ar "d yerlarini
ishg' ol etib, xioniylar davlatini · · ukmronligini
o' matganlar. Balx shahri esa bu yan Iilgan.
Aftidan, kidariylar xioniylar bilan ittI akat qilgan va tajovuzlaiini janubga tomon kengaytirish · , g 30-50-yillarida kidariylar bilan soson.iylar o'rtasida zid . yib, ular bir-biriga dushrnan bo' lib qolgan. Bu · · davl · -yilda bo'li b o'tgan navbatdagi to'qnashuvda sosoniyf: · tlaga uchragan kidatiylar o' zini qayta o'nglab ololmaydi · ada kidariylar shimoldan jai1ubga tomon siljigan ana b. tL or aholi - eftaliylar bilan to' qnashadilar. Natijada, a.F. ni t'ark etib, janubga - Shimoliy Hindistonga chekinadilai·. hulonronlik qiladilar.
Amir Temur 1336-· i..a r-elda qadimgi kesh viloyatidagi(xozirgi shahrisabz)yakkabog' turrun ·cta( 'Ja i g' or qishlog' ida) tug' uladi. Uning to'liq isnli Amir Temuri\m AnJir 'F a il:Jn Amir Barqul. Onasi Takinaxotun. Shayx
Sharnsiddin kulol::R m bekning ·p· bo' lgan.Amir temur mohir chavandoz va
jangchi bo' lgan mir em ·ng asosiy maqsadi markazlashgan davlat tuzish edi. Bu maqsati§.\. 1370- ytl 1--. prelda erishadi ungacha esa 1365-yil tatixda
ms ur bo' loy\j angiclall yosxo'jaustidan g' alaba qozonadi. Amir Temur
bi·r ketin hudu 1i q ' lg . ki1ita boshlaydi.Jumladan sharqiy trrkiston tomon
bir necha m · ti qilm i. fflug' ullarga zarba berib Farg'ona, O'tror, Yassi va Sayrai1 · bos1b ad1. · 5or Ba axshon, Qtmduzn.i hamegallaydi, 1381-yil Hi.rot, Seiston, Ma.2Q..._ onw;eg allaJy·· Shundan so' ng Saraxs, Jom,qavsiya,Sabzavor shaharlarini jangsi egall t. Xorazmga 5 marta yurish qilib 1382-yilda egallaydi.Anlir Temur tarixda 3 yillik (1386-1388) 5 yillik (1392-1396) va 7 yillik (1399-1404) yurishla1ni amalga oshiradi. Bu yurishlar davomida Eron,Ozarbayjon,Iroq, Suriya, Kavkaz kabi hududlarni egallaydi. U 1402-yil Usm011iylar imp eriyasihukmdoriBoyazid bilan Angara jangida to' qnashadi va
g' alaba qozonib , EvropaniUsmoniylardan asrab qolib, Yevropa halosk'.o· 1omiga sazovor bo' ladi. Amir Temw· 1405-yil 18-fevralda Xitoyga bo' Jaan · s h.id halok bo' ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
