|
I BOB MILLIY IDEANTLIK(AYNIYAT) VA MILLATLARARO MUNOSABATLARI
Millatlararo va dinlararo bag’rikenglik va milliy g’urur tushunchalari va ularning mazmun-mohiyati.
Diniy bag`rikenglik g’oyasi – xilma xil dinga e’tiqodga ega bo’lgan kishilarning bir zamin, bir vatanda olijanob g`oya va niyatlar yo’lida hamkor va xamjixat bo’lib yashashni anglatadi. Qadim – qadimdan din aksariyat milliy qadriyatlarni o’zida mujassam etib keladi. Milliy qadriyatlarning asrlar osha bezavol yashab kelayotgani ham dinning ana shu tabiati bilan bog`liq. Chunki, dunyodagi dinlarning barchasi ezgulik g`oyalariga asoslanadi, yaxshilik, tinchlik, do’stlik kabi fazilatlarga tayanadi. Odamlarni halollik, poklik, mehr – oqibat va bag`rikenglikka chorlaydi.
Mustaqillik sharofati bilan 130 dan ortiq millat va elat vakillari yashaydigan O’zbekistonda turli din, millat va elat vakillari farovon yashashi uchun qulay sharoitlar yaratilgan bo’lib, islom, xristianlik, yahudiylik, bahoi jamoalari va krishnani anglash jamiyati, bular bilan birgalikda ularning turli oqimlari va yo’nalishlari vakillari tinch, osoyishta va farovon hayot kechirib kelmoqda.
Mustaqillik sharoitida etnik munosobatlar va din sohasida olib borilayotgan izchil va qat’iy siyosat tufayli mamlakatimizda millatlararo totuvlik va konfessiyalararo hamkorlik qaror topdi. Konstitustiyamizda «O’zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, millati, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat’i nazar, qonun oldida tengdirlar»1, - degan tamoyilning mustahkamlab qo’yilishi esa, bu boradagi ishlarning qonuniy asosi bo’lib xizmat qilmoqda.
Milliy qadriyatlar tolerantlikni rivojlantirishda muhim o’rin tutadi. Tolerantlik-o’zligini anglagan millat vakillarining boshqa millat vakillari tomonidan kamsitilishiga yo’l qo’ymaslik, ular bilan tinch, farovon hayot kechirishidir. Tolerantlik tuyg`usi insonning xulq atvori, odob axloqi, siyosiy – ma’naviy pokligi, o’z xalqi va milliy merosi boyligi hamda milliy qadriyatlarga bo’lgan munosabatini belgilab beradi. Bu xususiyatlar esa har bir insonda bag`rikenglik, baynalmilallik tuyg`ularini uyg`otadi.
Bugungi kunda respublikamiz bo’yicha faoliyat ko’rsatayotgan 2224 ta diniy tashkilotdan 175 tasi noislomiy bo’lib, ulardan 159 tasi nasroniy, 8 tasi yahudiylar, 6 tasi bahoiy jamoasi, 1 tasi Krishnani anglash jamiyati va 1 tasi buddaviylikni tashkil etadi. Bulardan tashqari Respublikada Konfessiyalararo Bibliya jamiyati ham faoliyat yuritmoqda.
O’zbekistonda nasroniylikning uch yirik yo’nalishi pravoslav, katolik va protestantlik yo’nalishlariga oid diniy tashkilotlar mavjud. Shuningdek, nasroniylikda o’z yo’nalishiga ega bo’lgan Arman Apostollik cherkovi ham faoliyat ko’rsatmoqda.
O’zbekistonda tom ma’noda diniy bag`rikenglikning yuksak an’analariga amal qilinayotgani jahon xamjamiyati tomonidan e’tirof etilmoqda.
Birinchi Prezidentimiz ta’biri bilan aytganda, “Bugun mana shunday xavfli – tahlikali, o’ta notinch bir davrda jahon moliyaviy inqirozi hali – beri davom etayotgan bir paytda el-yurtimiz nimaiki natijalarni qo’lga kiritmasin, bularning barchasi yurtimizda tobora mustahkam bo’lib borayotgan tinchlik va osudalik, millatlar, dinlar va fuqarolararo totuvlik va ahillik, bir – birimizga hurmat va ehtirom hisobidan desak, o’ylaymanki, hech qanday xato bo’lmaydi”1.
Darhaqiqat, har bir inson, jamiyat va millatlar bashariyatning turli tuman urf odatlari, madaniyati va qadriyatlarini tan olgan holda bag`rikenglik munosabatida bo’lishlari zarur. Zero, bu taraqqiyot garovidir.
Millatlararo va dinlararo munosabatlar insonparvarlik yo’nalishida qaror toppish va muomala madaniyaatida kata tarixiy tajriba to’plagan o’zbeklarda milliy va diniy bag’rikenglik millat sha’ni uchun kurashning bir shakli sifatida namoyon bo’ladi. Bu hol O’zbekistonda yashayotgan va turli diniy e’tiqodga ega xalqlar. Millat va elatlar namoyondalariga qo’lni qo’lga berib. Buyuk istiqbol uchun kurashda yakdil bo’lishlari uchun o’ziga xos shart-sharoit vazifasini o’tamoqda. Masalan, respublikamizda islomdan tashqari yana 14 ta ro’yxatdan o’tgan diniy konfessiyalar faoliyat ko’rsatmoqda. Ular dindorlarning diniy ehtiyojlarini qondirish jarayonida milliy zaminda mojarolar chiqishiga yo’l qo’ymaslik uchun ham kurashmoqdalar. Binobarin, milliy o’zlikni anglash insoniy yo’nalishda rivojlanishga munosib hissa qo’shib, o’zlarini mansub bo’lgan millat sha’niga dog’ tushurmaslikka harakat qilmoqdalar. Zero, milliy o’zlikni anglash chinakam baynalminalchilik his-tuyg’ulari ham rivojlangan bo’lishini taqozo etadi. Buyuk millatchilik, buyukdavlatchilik, shovinizm, milliy kalondimog’lik va diniy mutaassiblikka qarshi kurash jarayonida millat sha’ni- shavkati shuhrati oshib boradiki buni aslo unutmaslik zarur.
O’zbeklar tarixan boshqa xalqlar, elatlar va millatlar hamda o’zga diniy e’tiqod egalari his-tuyg’ulariga zo’r hurmat qilish ruhida tarbiyalangan jahondagi zakovatli millatlar sirasiga kiradilar.Sahovatpeshalik, ochiqko’ngillilik, rahm-shavqatlilik, mehmondo’stlik, insonparvarlik, rioya-andishalik, izzat-ikromlilik – bular o’zbek milliy tabiat(mentaliteti)ning ajralmas xususiyatlari bo’lib, bu kabi fazilatlar tufayli ular o’z millati sha’ni uchun kurashib keladilar.
Milliy sha’n, milliy g’urur, milliy iftixor his-tuyg’ulari bilan tutshib ketadi. O’zbekistonda tayyorlanadigan mahsulotlar jahon bozorida sevib xarid qilinishidan g’ururlanish, undan iftixorlanish his-tuyg’usiga ega bo’lgan kishilar yomon, sifatsiz mahsulot ishlab chiqarishdan or-nomus qiladilar.Bu bilan millatimiz sha’niga sha’n qo’shgan bo’ladilar.Agar sportchilarimiz jahon maydonlarida g’olib kelsalar, bizda ular bilan faxrlanish, mag’rurlanish hislari o’z-o’zidan hosil bo’ladi.Agar bizning diplomatlarimiz jahon siyosiy kurashi maydonlarida o’z millari sha’ni uchun kurashayotgan ekanlar undan har birimizda faxrlanish hislari paydo bo’lishi tabiiydir. “Milliy real hayotda uni tashkil etuvchi shaxslardan iborat ekan, o’zga millatlar doirasida o’z millat vakillarining erishgan yutuqlaridan xursand bo’lish, shu millat vakili bo’lganidan faxrlanish yoki, aksincha, millatdoshining boshiga og’ir kunlarni xuddi o’zning eng yaqinlarining boshiga tushgan og’ir kunlar kabi ruhiyatning mavjudligi milliy g’oyaning qudratidandir.Bunday holat har bir millat vakili uchun muqaddas qadriyatdir”1. Sha’n-shavkat, tashqi ta’sirlar natijasida hosil bo’ladigan ichki his-tuyg’u va ruxning parvozidir.Bu his-tuyg’uning rivojlanishi va milliy ruxning parvozi o’z-o’zidan hosil bo’lmaydi,balki tarixiy xotiradan yaxshi xabardor individlar va shaxslarda u kuchli ravishda namoyon bo’ladi. Uni o’rganish, maxsus ilmiy-tadqiqotobyektiga aylantirish galdagi vazifadir. Chunki millat sha’ni masalasi hali hozir jiddiy ilmiy muloqotga kirgani yo’q. Bu falsafiy tushunchani O’zbekiston fuqarolari to’g’rianglab olishlari hamda ilmiy talqin etishlari uchun milliy mafkuraning barcha vositalaridan samarali foydalanish zarur bo’ladi.Ayniqsa, ta’lim tizimining barcha bo’g’inlarida millat sha’ni nima, uni kimlar himoya qila oladi degan savollarga aniq ravshan javoblar berish, shu asosda oz millati sha’ni shavkati uchun fidoiy insonlar shaxsini shakllantirish galdagi vazifadir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
