Tarix fakulteti n. O`. Xolmatov O`rta osiyo arxelogiyasi: tosh asri

Amir Temur g’ori. Bu yodgorlik 1939 yilning yozida A.P.Okladnikov tomonidan o’rganilgan. U, Teshiktosh g’origa yaqin joyda joylashgan. Ma’lum bo’lishicha, qarorgohda uchta madaniy qatlam mavjud bo’lgan. Pastki madaniy qatlam muste davriga ta’aluqlidir. Kolleksiyada qirg’ichlar, tosh paraqalari, siniqlari, qo’pol tosh o’zaklari mavjuddir. G’ordan qadimgi o’choq qoldig’i, turli hayvon suyak qoldiqlari topilgan. Bu ashyoviy topilmalar Teshiktosh makonidan topilgan yodgorliklarga o’xshaydi. A.P.Okladnikovning fikricha Amir Temur g’ori Teshiktoshdan farqli o’laroq, vaqtinchalik, yani mavsumiy xarakterdagi qarorgoh o’lgan. Tosh buyumlar ham ma’lum darajada farq qiladi. Bu yerda Teshiktoshga nisbatan qurol ishlab chiqarish bir muncha takomillashganligi kuzatiladi. Demak bu dalillar Boysun tog’larida ibtidoiy odamlar uzluksiz hayot kechirganligidan dalolat beradi. 2003 yildan boshlab Teshiktosh g‘or makoni joylashgan Zavtalashsoyda O‘zbekiston (O‘zR FA Arxeologiya instituti) - Rossiya (RFA SB Arxeologiya, etnografiya va antropologiya instituti) xalqaro ekspeditsiyasi tadqiqotlar olib bordi. Izlanishlar o‘z paytida A. P. Okladnikov tomonidan tilga olingan, biroq tadqiq etishga ulgurmay qolgan (ikkinchi jahon urushi arafasida) Teshiktosh-2, Teshiktosh-3 AmirTemur 1, 2, Gut-Buloq-1-3, Alla-Makat g‘or manzilgohlarida va hududdagi boshqa bir qator madaniy qatlamlari saqlanmagan g‘orlarda izlanishlar olib borildi. Teshik tosh-2 g‘oridan 17 ta stratigrafik gorizont aniqlandi. Arxeologik materiallar (30 ta ishlov berilgan tosh buyumlar) shartli ravishda ajratilgan 6 ta g‘ovak qatlamlardan yig‘ib olingan. Qazib olingan tosh buyumlar ko‘rinishiga ko‘ra Teshik-tosh g‘ori industriyasiga o‘xshash, deb topilgan va shunga asoslangan holda har ikkala g‘or makoni bir vaqtda faoliyat ko‘rsatgan, degan xulosaga kelingan.Tadqiqotchilarning fikricha, Teshik-tosh 2 g‘origa ibtidoiy odamlar qisqa muddatga va tasodifiy tashrif buyurishgan 2014 yildan boshlab Boysuntovda O‘zbekiston-YAponiya xalqaro ekspeditsiyasi tadqiqotlar olib bormoqda. Ekspeditsiya a’zolari yuqorida tilga olingan Teshik- tosh 2 g‘orida ham qisqa muddatli izlanishlar olib borishdi.