Tarix fakulteti jahon tarixi kafedrasi jahon tarixi

4. Yunon teatri. Teatr Dionisiya bayramlari vaqtida ijro etilgan xalq qo'shiqlari va o'yinlari asosida paydo bo'lgan. Dionis sharfiga aytilgan marosim qo'shiqlarining - difiramblarning ijrochilari echki terisiga burkanib chiqqanlar. “Tragediya” so'zi - “takalar qo'shig'i” ana shundan kelib chiqqan. Difiromblardan yunon teatri paydo bo'lgan. Dionis sharafiga aytilgan bir qancha qo'shiqlar sho'x kulguli bo'lgan. Ana shulardan komediya kelib chiqqan.
Bu qo'shiqlar boshlovchi rahbarligida xor bilan ijro etilgan. Boshlovchi korfey deb atalgan. Tinglovchilar kichik bir tepa atrofida tizilishib o'tirganlar. Unda yaxshi ko'rinish uchun karifey bilan birinchi artist maxsus yasalgan chorpoya ustida turishgan. Tomoshabinlar ketma-ket qatorlashtirib qo'yilgan skameykalarda o'tirishgan. Teatr tomoshalari shu tariqa paydo bo'lgan.
Dastavval teatr yog'ochdan yasalgan. Artistlar o'ynaydigan joy sahna deb atalgan (yunoncha “skena” chodir demakdir). Dastlab u haqiqatdan ham chodir bo'lgan, unda artistlar kiyinishgan. Pastda sahna oldida xor joylashgan bu joy arxestra deb nom olgan. Yunon teatri doimo ochiq havoda o'ynalgan. Yunon teatrlari 20-25 minggacha tomoshabinni sig'dirgan. Ayollar rolini faqat erkaklar o'ynashgan. Artistlar hamma tomoshabinlarga ko'rinish uchun etiklar tagiga baland kortuna bog'lab olishgan. Hamma aktyorlar niqob kiyishgan. Niqobining og'zidan tovushni baland qiluvchi rupor (karnaycha) chiqib turgan. Qadimgi yunon teatrlari ajoyib akustikaga ega bo'lgan. Mobodo sahnaga biror tanga tushib ketguday bo'lsa, uning jaranggi teatrning orqa qatorlariga ham baralla eshitilgan.
Qadimgi Yunonistonda teatr tomoshalari ko'ngil ochish uchun emas, balki muqaddas burchni ado etish hisoblangan. Unda har bir fuqaroning ishtirok etishi shart bo'lgan. Perikl zamonidan boshlab Afina fuqarolariga teatrga borishi uchun davlat xazinasidan maxsus teatr puli berilgan. Teatr tarbiya maktabi bo'lib, unda qo'yiladigan pyesalar axloq, siyosat va mafkuraning eng muhim masalalari muhokama etilgan⁴².
Mil.avv. VII-VI asrlarda yunon tasviriy san'ati me'morchiligi, haykaltaroshligi Sharq san'atidan ancha orqada bo'lgan, keyinroq ba'zi jihatlari bilan undan oshib ketgan.