Tarix fakulteti jahon tarixi kafedrasi jahon tarixi

6. Qadimgi yunonlarning diniy etiqodi. Arxaik davrdagi yunon madaniyatiga ega bo'lgan xususiyatlar Krit-Mikena davriga va doriylarning istilolari (mil.av. XI-IX asrlar) davrigacha borib taqaladi. Yunon dini Krit-Mikena zamonida va urug'doshlik tuzumi buzilayotgan davrdayoq tarkib topa boshlaydi. Mil.av. VIII-VII asrlarda bu din tamomila rivoj topgan. Bu antromorfizmdan, ya'ni insonni ilohiylashtirishdan, xudolarni o'lmaydigan va abadiy yosh bo'lib turadigan kuchli, go'zal kiilar deb tasavvur qilishdan iborat edi.
Yunonlarning tasavvuriga ko'ra, olam avvalida Xaosdan iborat bo'lgan. Yer-Geya va yer osti olami Tartar ham bo'lgan. Geyadan uning o'g'li Uran - osmon xudosi kelib chiqqan. Uran bilan Geyadan titan Kronos tug'ilgan va o'z otasi Uran hokimiyatini ag'darib tashlagan. Bular titanlar - katta xudolar ekan. Kronosdan, Aid, Poseydon, Gestiya, Demetra, Gera va Zevs kabi kichik xudolar kelib chiqqan.
Zevs boshliq kichik xudolar - titanlarning hukmronligini ag'darib tashlaganlar va olamni o'zlarini idora qila boshlaganlar. Zevs bosh xudo, xudolar otasi, chaqmoq sochar hisoblangan. Osmon ma'budasi va nikoh homiysi Gera uning xotini bo'lgan. Poseydon dengiz xudosi sifatida e'zozlangan. Demetra hosildorlik va don ekinlari ma'budasi bo'lgan. Gestiya uy-ro'zg'or ma'budasi, Aid yer osti olamining xudosi bo'lgan.
Zevsning ko'p bolalari – xudolar bo'lgan. Zevsning boshidan chiqqan Donishmandlik va urush xudosi Afina, san'at xudosi Apollon, oy va ov xudosi Artemida, temirchi xudo Gefest va boshqalar eng izzatli xudolar bo'lgan.
Go'zallik va sevgi ma'budasi Afrodita Kipr oroli yonida dengiz ko'pichidan paydo bo'lgan va shuning uchun Kiprida ham deb atalgan Go'zal yigitcha qiyofasidagi Dionis uzumchilik va vinochilik xudosi deb ayniqsa, e'zozlangan. Uning sharafiga Dionisiya bayramlari qilingan.
Yunonistonda yarim xudo qahramonlar e'zozlangan. Yunonlarning fikricha, ular xudolar bilan odamlarning nikohidan kelib chiqqan. 12 marta jasorat ko'rsatgan Gerakl alohida hurmatlangan. U sher terisiga burkangan va tayoq bilan qurollangan holda tasvirlangan. Gerakl yovuzlikka qarshi kurashib, uni yenguvchi oliyjanob kishi obrazi edi⁴⁴.