Tarix 9-sinf 1-bilet

Ekspluatatsiya (fransuzcha) — mulkdorlarning boshqalar mehnati mahsulini o‗z-

lashtirib olishi.  

  

---

 

15-BILET  1. Shosh haqida 

ma‟lumot bering.   

Shosh (Choch, Binkat) tarixiy viloyatining markaziy shaqri (9 — 12asrlar). 

Harobasi hozirgi Toshkentiiit eski shahar qismidagi binolar ostida saqlangan. 10-

asr tarixiy maʼdumotlariga koʻra, B.ning uzunligi ham, kengligi ham 1 farsaxdan 

boʻlib, koʻhandiz (ark), shahriston (madina), ichki (rabodi doxil) va tashqi (rabodi 

xorij)  rabodlardan  tashkil  topgan.  Arkning  mudofaa  devori,  2  darvozasi  boʻlib, 

ulardan  biri  shahristonga,  ikkinchisi  ichki  rabodga  olib  chiqqan.  Arkda  oʻrda, 

zindon  va  jome  masjidi  joylashgan.  Shahristonning  ham  alohida  devori  va  3 

darvozasi  boʻlgan.  Bu  yerda  hunarmandlar  ustaxonalari  va  savdo  doʻkonlari 

joylashgan.  Ichki  rabodning  ayrim  maʼlumotlarga  koʻra  8  ta,  yana  boshqa 

maʼlumotlarga qaraganda, 10 ta darvozasi boʻlib, unda asosan bozorlar joylashgan. 

Tashqi rabodda 7 ta darvoza boʻlib, paxsa, guvala va xom gʻishtdan qurilgan uy-

joylar  joylashgan.  B.  obodonligi  va  bahavoligi  bilan  sharkda  shuxrat  qozongan. 

Shahardan  koʻplab suv tarmoklari oʻtgan,  koʻchalariga  tosh yotqizilgan.  Tashqi 

rabodda bogʻ va tokzorlar koʻp boʻlgan.  

  

2. Chingizxonning harbiy yurishlari haqida fikr bildiring.   

Mo‗g‗ul  qabilalari  orasidagi  o‗zaro  urushlarda,  XIII  asrning  boshlarida 

Temuchin(1155-1227)  g‘olib  chiqadi.  1206-yilda  Onon  daryosi  bo‘yidagi 

qurultoyda  u  ulug‘  xon  debe‘lon  qilinadi.  Bosh  shomon  butun  xalq  oldida 

Temuchinga Chingizxon unvonini beradi.Chingizxon so‘zi ―kuchli‖, ―qudratli‖,  

―toza‖ ma‘nolarini bildiradi. Mamlakatni  

markazlashtirish  maqsadida  Chiungizxon  Qoraqurum  qal‘asini  o‘z  davlatining 

poytaxtigaaylantiradi.  Chingizxon  tez  orada  janubiy  Sibirda  yashagan  ko‘pgina 

xalqlarni bo‘ysundiradi.Ular qatorida buryatlar, yoqutlar, qirg‘izlar va boshqalar 

bor  edi.  Chiungizxon  1211-yildaShimoliy  Xitoyga  qarshi  urush  boshlaydi. 

Mamlakatni batammom istilo qilinishi ining vorislaridavrida tugaydi. Yettisuv va 

Sharqiy  Turkistonga  qarshi  1218-yili  boshlangan  bosqinlar,xorazmshohlar 

davlatiga 

1219-1221-yillarda 

yoyildi. 

Afg‘oniston, 

Sharqiy 

Eron 

egallanib,Kavkaz  orqali  1223-yilda  Dashti  Qipchoqqa  chiqadi.  Kalka  daryosi 

bo‘yida qipchoqlarningittifoqchisi sifatida ularga yordamga kelgan ruslar qo‘shini 

mag‘lub etiladi. 1224-yildaChingizxon zabt etilgan hududlarni o‘z o‘g‘illari: Jo‘ji, 

Chig‘atoy, O‘qtoy va Tuliga uluslargabo‘lib, taqsimlab beradi. O‘qtoyni taxt vorisi 

etib tayinlaydi.  

  

3. “Karavella” atamasiga izoh bering.   

Karavella - yelkanli kema turi, Evropada, ayniqsa Portugaliya va Ispaniyada, XV 

asrning  ikkinchi  yarmi  -  XVII  asr  boshlarida  keng  tarqalgan.  Katta  geografik 

kashfiyotlar davri boshlangan birinchi va eng mashhur kemalardan biri.  

---