Tarix 9-sinf 1-bilet

Ekspluatatsiya
(fransuzcha) — mulkdorlarning boshqalar mehnati mahsulini o‗z-
lashtirib olishi.
 

---

15-BILET  1. Shosh haqida 
ma‟lumot bering.
Shosh (Choch, Binkat) tarixiy viloyatining markaziy shaqri (9 — 12asrlar). 
Harobasi hozirgi Toshkentiiit eski shahar qismidagi binolar ostida saqlangan. 10-
asr tarixiy maʼdumotlariga koʻra, B.ning uzunligi ham, kengligi ham 1 farsaxdan 
boʻlib, koʻhandiz (ark), shahriston (madina), ichki (rabodi doxil) va tashqi (rabodi 
xorij) rabodlardan tashkil topgan. Arkning mudofaa devori, 2 darvozasi boʻlib, 
ulardan biri shahristonga, ikkinchisi ichki rabodga olib chiqqan. Arkda oʻrda, 
zindon va jome masjidi joylashgan. Shahristonning ham alohida devori va 3 
darvozasi boʻlgan. Bu yerda hunarmandlar ustaxonalari va savdo doʻkonlari 
joylashgan. Ichki rabodning ayrim maʼlumotlarga koʻra 8 ta, yana boshqa 
maʼlumotlarga qaraganda, 10 ta darvozasi boʻlib, unda asosan bozorlar joylashgan. 
Tashqi rabodda 7 ta darvoza boʻlib, paxsa, guvala va xom gʻishtdan qurilgan uy-
joylar joylashgan. B. obodonligi va bahavoligi bilan sharkda shuxrat qozongan. 
Shahardan koʻplab suv tarmoklari oʻtgan, koʻchalariga tosh yotqizilgan. Tashqi 
rabodda bogʻ va tokzorlar koʻp boʻlgan.
 
2.
 
Chingizxonning harbiy yurishlari haqida fikr bildiring.
Mo‗g‗ul qabilalari orasidagi o‗zaro urushlarda, XIII asrning boshlarida 
Temuchin(1155-1227) g‘olib chiqadi. 1206-yilda Onon daryosi bo‘yidagi 
qurultoyda u ulug‘ xon debe‘lon qilinadi. Bosh shomon butun xalq oldida 
Temuchinga Chingizxon unvonini beradi.Chingizxon so‘zi ―kuchli‖, ―qudratli‖,
―toza‖ ma‘nolarini bildiradi. Mamlakatni
markazlashtirish maqsadida Chiungizxon Qoraqurum qal‘asini o‘z davlatining 
poytaxtigaaylantiradi. Chingizxon tez orada janubiy Sibirda yashagan ko‘pgina 
xalqlarni bo‘ysundiradi.Ular qatorida buryatlar, yoqutlar, qirg‘izlar va boshqalar 
bor edi. Chiungizxon 1211-yildaShimoliy Xitoyga qarshi urush boshlaydi. 
Mamlakatni batammom istilo qilinishi ining vorislaridavrida tugaydi. Yettisuv va 
Sharqiy Turkistonga qarshi 1218-yili boshlangan bosqinlar,xorazmshohlar 
davlatiga 
1219-1221-yillarda 
yoyildi. 
Afg‘oniston, 
Sharqiy 
Eron 
egallanib,Kavkaz orqali 1223-yilda Dashti Qipchoqqa chiqadi. Kalka daryosi 
bo‘yida qipchoqlarningittifoqchisi sifatida ularga yordamga kelgan ruslar qo‘shini 
mag‘lub etiladi. 1224-yildaChingizxon zabt etilgan hududlarni o‘z o‘g‘illari: Jo‘ji, 
Chig‘atoy, O‘qtoy va Tuliga uluslargabo‘lib, taqsimlab beradi. O‘qtoyni taxt vorisi 
etib tayinlaydi.
 
3.
 
“Karavella” atamasiga izoh bering.
Karavella - yelkanli kema turi, Evropada, ayniqsa Portugaliya va Ispaniyada, XV 
asrning ikkinchi yarmi - XVII asr boshlarida keng tarqalgan. Katta geografik 
kashfiyotlar davri boshlangan birinchi va eng mashhur kemalardan biri. 

---