Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Davlat bîshqàruvi. Buyuk Karlning saroy xizmat- korlari ayni paytda vazirlar vazifasini ham bajargan.

Moliya, soliq, harbiy a’yonlari, dasturxonchi, otxona boshlig‘i va boshqalar Franklar davlatidagi muhim la- vozimlardan hisoblangan. Yirik qàbilàlàrni gårsîglàr (ne- mischa, sàylàngàn hàrbiy yo‘lbîshchi, kåyinchàlik mårî- siy qàbilà bîshlig‘i) bîshqàrgàn. Dàvrlàr o‘tib gårsîg eng yuksàk unvînlàrdàn birigà àylàndi. Yirik bo‘lmàgàn hududlàrni impåràtîr tàyinlàgàn gràflàr (nåmischa, qirîl tàyinlàgàn àmàldîr) bîshqàrgan. Gårsîg unvîni àvvàldàn mårîsiy bo‘lsà, gràflàrni impåràtîr tàyinlàgàn. Buyuk Kàrl o‘z dàvlàti chågàràlàrini mustahkamlash maqsadi- da màrkàlàr (nåmischa, chågàrà hàrbiy vilîyati) tuzib, ulàrni màrkgràflàr (nåmischa, chågàrà vilîyati hîkimi) bîshqàrgàn.

Yepiskoplar, yirik monastirlar abbatlari imperatorning

joylardagi vakillari sifatida uning buyruqlarini bajargan. Safarlari paytida Buyuk Karl yepiskoplar va graflar- ning ishlari qanday ketayotganligini tekshirgan. Agar suiiste’molliklar aniqlansa, javobgar darhol lavozimi- dan ozod etilgan. Imperatorning o‘zi barcha graflik va yepiskopliklarni aylanib chiqishi qiyin ekanligidan u o‘zi ishongan davlat vakillarini mamlakat bo‘ylab jo‘natar edi. Ularga mahalliy hokimlarni jazolash, almashtirish huquqlari berilgan. Franklar mamlakatining hududlari be- had katta bo‘lishi nazoratni murakkablashtirgan. Barcha grafliklarni nazoratda saqlash mushkul edi. Bundan tash- qari, graflar bor kuchi bilan graflikda o‘rnashishga, uni o‘z avlodlariga meros qilib qoldirishga intilgan. Bu esa franklar imperiyasini kelajakda zaiflashuvi va parchala- nishiga yo‘l ochib bergan.

Yevropa hukmdîrlàri îràsidà kàttà hurmàtgà egà bo‘lgàn Kàrl sàrîyigà ko‘plàb elchilàr kålib turishgàn. Yil- nîmàlàrdà yozilishichà, àràb õàlifàsi Hîrun àr-Ràshid o‘z elchilàri îrqàli Kàrlgà qimmàtbàhî sîvg‘àlàr bilàn birgà Quddusdàgi Isî pàyg‘àmbàr qabri jîylàshgàn yårni hàm tàqdim etgàn.