Tarix-7 2017.(Uzb). indd

6-§. VIZANTIYA: G‘ARB VA SHARQ ORASIDA

Impåriyaning tàshkil tîpishi. Vizantiya – Rim imperiyasi vorisi bo‘lib, imperiyaning sharqiy hududlarida vujudga kelgani uchun u Sharqiy Rim imperiyasi deb ham ataladi. Vizanti- yaga ham Yevropa, ham Osiyo hududlari kirganligi bois uni G‘arb va Sharq orasidagi mamlakat deyish ham mumkin.

Ma’lumki, Impåràtîr Feîdosiyning o‘g‘illàri 395-yil- da Rim impåriyasini ikki mustàqil dàvlàtgà: G‘àrbiy Rim impåriyasi – pîytàõti Rim và Sharqiy Rim impåriyasi (Vizàntiya) – pîytàõti Kînstàntinîpîlgà bo‘lib îlishàdi. Kînstàntinîpîl shàhri o‘rnidàgi yunonlarning Megara shahri koloniyasi Vizàntiy nîmidàn ko‘pinchà Vizàntiya dåb ham atashgan.

20-rasm. Konstantinopol shahri
Vizàntiya tàrkibigà Bîlqîn yarimîrîli, Kichik Îsiyo, Kàvkàz, Suriya, Fàlàstin, Misr, shuningdek, Krit va Kiðr îrîllàri kirgàn.

Sharqiy Rim imperiyasida yunonlar son jihatidan ko‘p bo‘lganidan davrlar o‘tib, yunon tili lotin tilini surib chi- qarib, davlat tiliga aylanadi.

Sharqiy Rim imperiyasi aholi- sini yevropaliklar grek (yunon)lar deyishgan. Lekin imperiya fuqaro- lari o‘zlarini rimliklar (yunoncha, romeylar), davlatlarini esa Rim (Romey) imperiyasi deb hisoblash-

21-rasm. Vizantiya oltin puli

gan. Ularni Sharq xalqlari ham rimliklar deb bilishgan.

Vizàntiyadà qulchilik sàqlànib

qîlsà-dà, àhîlining kàttà qismini erkin dåhqînlàr tàshkil etishi, sun’iy sug‘îrishgà àsîslàngàn sårmàhsul zirîàtchilik- ning bo‘lishi uning iqtisîdiy bàrqàrîrligini ta’minlàgan. Shuning uchun impåriyadà VI àsrdà hàm Kînstàntinîpîl, Àlåksàndriya, Àntiîõiya, Edåssà shaharlàri yirik savdo va hunarmandchilik markazlari sifatida gullàb-yashnàgàn.

Dunyoning turli mamlakatlari savdogarlari romeylar bozoriga shoshilganlar. Konstantinopol Osiyo va Yevropani bog‘laydigan «Oltin ko‘prik» hisoblangan. Vizantiya savdo- garlari G‘arbiy Yevropa bozorlariga hashamatli kiyimlar-u zeb-ziynatlar, ziravorlar va qimmatbaho matolar, qurol-

yarog‘lar-u idishlar, cherkov anjomlari-yu turli buyumlarni olib borishgan. Vizantiya oltin puli (numisma) ko‘p asrlar davomida eng ishonchli xalqaro pul hisoblangan.